Το φαινόμενο του «σχολικού εκφοβισμού» (School Bullying) αποτελεί μέρος του ευρύτερου φάσματος των μορφών βίας στα σχολεία, που τα τελευταία χρόνια φαίνεται να βρίσκονται σε έξαρση στο δημόσιο και στον ιδιωτικό τομέα. Ο σχολικός εκφοβισμός ορίζεται ως η βία και η επαναλαμβανόμενη φυσική και ψυχολογική καταπίεση που ασκείται από και σε βάρος μαθητών ηλικίας μέχρι 12 ετών˙ αν και πολλές φορές ο όρος συγχέεται και θεωρείται συνώνυμος του ευρύτερου όρου «σχολική βία» με αποτέλεσμα στις έρευνες που γίνονται να συμπεριλαμβάνονται και παιδιά Γυμνασίων και Λυκείων.
Οι μορφές του σχολικού εκφοβισμού μπορεί να είναι:
I. Σωματικός εκφοβισμός: εκδηλώνεται με τη σωματική βία, όπως κλωτσιές, μπουνιές, σπρωξίματα, ξυλοδαρμοί, κλπ.
II. Λεκτικός εκφοβισμός: κοροϊδία, βρίσιμο, λεκτικές προσβολές, διάδοση αρνητικών ή ψευδών φημών, φραστικές επιθέσεις και απειλές, ρατσιστικά σχόλια, κλπ.
III. Συναισθηματικός εκφοβισμός και κοινωνική απομόνωση: εσκεμμένος αποκλεισμός του παιδιού – θύματος από παρέες και ομάδες, καταστροφή προσωπικών του αντικειμένων, κρύψιμο των βιβλίων του, εκβιασμός για χρήματα, κλπ.
IV. Σεξουαλικός εκφοβισμός: ανεπιθύμητα αγγίγματα, προσβλητικά μηνύματα, γράμματα και εικόνες, απειλές και άσεμνες πράξεις, λεκτική παρενόχληση, κλπ.
V. Ηλεκτρονικός εκφοβισμός (κυβερνο-εκφοβισμός «cyber bullying», ψηφιακός εκφοβισμός «digital bullying»): γελοιοποίηση του παιδιού από συνομηλίκους του μέσω e-mail, site ή chat room στο Διαδίκτυο, διαδίδοντας φήμες, στέλνοντας απειλητικά μηνύματα, ή και φωτογραφίες και videos εξευτελισμού και ταπείνωσης του παιδιού, τα οποία μπορεί να έχουν απαθανατίσει οι εκφοβιστές με τα κινητά τους εντός ή εκτός του σχολικού χώρου.
Παρατηρώντας τα πιο πάνω, πολλοί είναι αυτοί που, εξαιτίας και των κοινωνικών κανόνων και προτύπων, θα σπεύσουν να συμπεράνουν ότι τέτοια περιστατικά συμβαίνουν μόνο μεταξύ αγοριών. Παρόλα αυτά, το φαινόμενο δε κάνει διακρίσεις φύλου. Αγόρια και κορίτσια μπορεί να εμπλέκονται εξίσου σε περιστατικά εκφοβισμού συνομηλίκων και ως εκφοβιστές και ως θύματα. Η διαφορά τους έγκειται στο ότι τα αγόρια τείνουν να χρησιμοποιούν μορφές σωματικού εκφοβισμού επιδεικνύοντας τη δύναμη τους, ενώ τα κορίτσια χρησιμοποιούν κυρίως μορφές συναισθηματικού εκφοβισμού και κοινωνικής απομόνωσης, και μορφές λεκτικού εκφοβισμού. Παράλληλα, τα αγόρια συνήθως πέφτουν θύματα εκφοβισμού από συνομήλικα αγόρια, ενώ τα κορίτσια πέφτουν θύματα εκφοβισμού από συνομήλικα αγόρια και κορίτσια.
Η αιτιολογία του σχολικού εκφοβισμού είναι συνάρτηση διαφόρων παραγόντων. Πρώτα απ’ όλα, τα παιδιά, όντας σ’ ένα εξελικτικό στάδιο στο οποίο κάνουν τα πρώτα βήματα διαμόρφωσης της προσωπικότητά τους, θέλουν να δοκιμάζουν τα όριά τους. Επιπλέον, το οικογενειακό περιβάλλον, αλλά και οι αξίες, στάσεις και αντιλήψεις της κοινωνίας και της κοινότητας σχετικά με τη βία, την ψυχοκοινωνική ανάπτυξη των παιδιών και την αντιμετώπισή τους, παίζουν καθοριστικό ρόλο. Τέλος, στη αιτιολογία του φαινομένου σε κάθε περίπτωση, θα πρέπει να βλέπουμε και αν υπάρχουν ενδείξεις μεγάλων αλλαγών ή απωλειών στη ζωή του παιδιού.
Πολλές φορές τα παιδιά δε θέλουν να μιλήσουν για τον εκφοβισμό που δέχονται, επειδή φοβούνται μήπως μιλώντας ή «καρφώνοντας τους εκφοβιστές» η κατάσταση γίνει χειρότερη. Επομένως, αντί ο γονέας να πιέζει το παιδί να μιλήσει, μπορεί να παρατηρήσει κάποιες αρχικές ενδείξεις στη συμπεριφορά, τη στάση και την εμφάνισή του.
Ενδείξεις και Χαρακτηριστικά ότι το παιδί είναι θύμα εκφοβισμού από συμμαθητές του:
Είναι ανήσυχο, επιθετικό, παράλογο.
Φοβάται να χρησιμοποιήσει το κινητό του ή να σερφάρει στο διαδίκτυο και να δει τα e-mail του. Τρομάζει και είναι αμήχανο όταν χτυπά το κινητό του.
Δε θέλει να πάει σχολείο, ή φοβάται να περπατήσει μόνο του για το σχολείο και θέλει να το πάρουν οι γονείς με το αυτοκίνητο. Αν πάει μόνο του σχολείο, αλλάζει διαδρομή για ασφάλεια.
Κλαίει ή αισθάνεται άρρωστο στις σχολικές μέρες.
Πιθανόν να αρχίσει να τραυλίζει.
Βλέπει εφιάλτες στον ύπνο του ή κλαίει πριν κοιμηθεί.
Δε θέλει να φάει.
Αρχίζει να κάνει απουσίες και κοπάνες από το σχολείο.
Μειώνεται η σχολική του επίδοση.
Αρνείται να συμμετέχει σε δραστηριότητες ή κοινωνικές εκδηλώσεις με άλλους μαθητές.
Επιστρέφει από το σχολείο με σχισμένα ρούχα, κατεστραμμένα αντικείμενα και βιβλία, ή του λείπουν χρήματα ή προσωπικά αντικείμενα.
Χάνει το κολατσιό του και επιστρέφει σπίτι πεινασμένο.
Ζητά ή κλέβει χρήματα για να τα δώσει στο συμμαθητή που το εκβιάζει.
Έχει ανεξήγητες μελανιές και χτυπήματα.
Εκφοβίζει άλλα παιδιά ή τα αδέρφια του.
Δίνει εξηγήσεις για τα πιο πάνω που δεν βγάζουν νόημα ή είναι απίθανες.
Ηρώ Μιχαήλ
Παιδοψυχολόγος
Από το βιβλίο "Ανακαλύψτε την ψυχή του παιδιού σας"
Διαβάστε επίσης...
