Πως μπορούν οι γονείς να βοηθήσουν τους εφήβους να επιλέξουν επαγγελματική σταδιοδρομία;

Τα στάδια από τα οποία περνούν οι μαθητές

Γονείς και έφηβοι λοιπόν τα τελευταία χρόνια της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, θα περάσουν μέσα από διάφορα στάδια. Οι έφηβοι θα διαμορφώσουν την επιθυμία τους για ένα συγκεκριμένο επάγγελμα και θα φανταστούν τον εαυτό τους στο συγκεκριμένο χώρο. Ακολουθεί η περίοδος της εκτίμησης των διαφόρων παραμέτρων και τα στάδια της υλοποίησης και της εντατικοποίησης των προσπαθειών. Επίσης θα χρειαστεί να διαχειριστούν τις ματαιώσεις, να επανατοποθετηθούν για να συνεχίσουν την προσπάθεια. Μέσα σε όλη αυτή τη διαδικασία οι νέοι ζύγιασαν τον εαυτό τους, τις δυνάμεις και τις δυνατότητές τους. Ζύγιασαν επίσης και τις εξωτερικές συνθήκες, την πραγματικότητα, τη βιωσιμότητα των επαγγελματικών λύσεων που οραματίστηκαν για τους εαυτούς τους.

Οι ψυχικές διεργασίες

Όλα όσα θα οδηγήσουν ή όχι στον τελικό στόχο αποτελούν διαδικασίες με ουσιαστικό ψυχικό υπόβαθρο. Με άλλα λόγια πρόκειται για πολύ σημαντικές ψυχικές διεργασίες, κάποιες από τις οποίες θα παρουσιάσουμε και θα εξηγήσουμε παρακάτω:

- Σε οικογενειακό επίπεδο, αυτό που μπορεί να προκαλέσει άγχος, είναι η διαφοροποίηση από τους γονείς. Οι νέοι θα απομακρυνθούν από τα στενά οικογενειακά όρια με την είσοδο στην τριτοβάθμια εκπαίδευση ή στον κόσμο της εργασίας. Αυτό μπορεί να τους τρομάζει ως προοπτική. Αξίζει να αναφερθούμε ιδιαίτερα στην περίπτωση, όπου οι έφηβοι τείνουν να οδηγηθούν σε ένα διαφορετικό κοινωνικό status από αυτό των γονέων τους. Μπορεί να θεωρηθούν πιο καταξιωμένοι με βάση τις κοινωνικές νόρμες. Τότε μπορεί να αισθανθούν εκτός από την περηφάνεια των γονιών τους, τον φόβο πως τους προδίδουν. Ή ακόμη πως θα τους προκαλέσουν ασυνείδητα αισθήματα ζήλειας. Πρόκειται για δύσκολα συναισθήματα για όλους. Ιδιαίτερα όταν η οικογένεια δεν έχει εξοικειωθεί με την αναγνώριση και τη διαχείριση των συναισθημάτων.

- Σε εσωτερικό επίπεδο, πρόκειται για μία αλλαγή ταυτότητας που επέρχεται. Δεν αφορά μονάχα στο ότι οι έφηβοι εργάζονται για να εγκαταλείψουν την ταυτότητα του μαθητή και να περάσουν στην ενηλικίωση. Ανακαλύπτουν επιπλέον μέσα από την γνώση τον κόσμο και με αυτό τον τρόπο ανοίγονται στην αλλαγή. Και η αλλαγή τρομάζει όλους τους ανθρώπους σε αρχικό τουλάχιστον στάδιο. Τους εφήβους ωστόσο μπορεί να τους τρομάξει για έναν λόγο παραπάνω: η εφηβεία αποτελεί ούτως ή άλλως μία περίοδο που χαρακτηρίζεται από κρίση στην ταυτότητα του ατόμου

• Τα συναισθήματα απώλειας: πρόκειται για ότι καλείται να αφήσει ο έφηβος πίσω. Αυτό συμβαίνει τόσο σε επίπεδο σχέσεων, συνηθειών, όσο και τρόπου ζωής. Αλλά και οριστικά την ίδια την παιδική του ηλικία, αφού πλέον οδεύει προς την ενηλικίωση. Άλλωστε όταν μιλάμε για την εφηβεία αναφερόμαστε στη μοναδική εκείνη ψυχική πορεία που μας οδηγεί από την παιδική μας ηλικία στην ενηλικίωση.

• Φόβος για το νέο: σε κάθε αρχή γυρνάμε για λίγο πίσω και αναβιώνουμε τα πιο παιδικά μας κομμάτια. Όταν μας φόβιζε το άγνωστο. Το καινούργιο μας προκαλούσε ανασφάλεια. Σε δεύτερο ωστόσο χρόνο, θα στηριχθούμε στην εμπειρία μας και σιγά σιγά θα ανακάμψουμε. Μαζί με εμάς και η σιγουριά μας ότι μπορούμε να τα καταφέρουμε. Το ίδιο συμβαίνει και με τους εφήβους, οι οποίοι όμως δεν διαθέτουν ακόμη τα ίδια αποθέματα εμπειρίας. Ουσιαστικά, αυτή η συγκεκριμένη εμπειρία θα αποτελέσει την πιο συναφή με τις επερχόμενες προκλήσεις της ενήλικης ζωής. Την εξηγούμε αμέσως παρακάτω.

• Η οργάνωση μέσα στην κρίση: αποτελεί την σημαντικότερη εμπειρία. Αν λοιπόν δεχθούμε ότι πρόκειται για μία περίοδο εσωτερικής κρίσης θα πρέπει να δούμε πως μπορεί να σταθεί ο έφηβος μέσα σε αυτή τη δημιουργική δίνη με τρόπο επωφελή. Δηλαδή να επιτρέψει οι παραπάνω διαδικασίες να ξεδιπλωθούν, χωρίς να αποδιοργανωθεί μπροστά στη δυσκολία. Τουναντίον χρειάζεται να βρει το σθένος και να οργανωθεί με τρόπο που θα του επιτρέπει τόσο να είναι δημιουργικός, όσο και να μπορεί να παίρνει ανάσες ξεκούρασης, διασκέδασης, χωρίς φυσικά να παραμελεί την φροντίδα του εαυτού του. Η επιτυχής επίλυση των παραπάνω ουσιαστικά θα αποτελέσει μία πυξίδα για την πλοήγηση στην ενήλικη ζωή.

Όλες αυτές οι διεργασίες είναι εξαιρετικά σημαντικές σε ψυχικό επίπεδο και αν όλα πάνε καλά θα ολοκληρωθούν και θα ευοδώσουν ώστε οι νέοι να οδηγηθούν σε μία αρκετά καλή επαγγελματική επιλογή.

Πως μπορούν λοιπόν οι γονείς να στηρίξουν τα παιδιά τους σε αυτή τη διαδικασία;

- Αναγνωρίστε τα παιδιά σας, ως πρόσωπα με τις δικές τους επιθυμίες και ανάγκες. Αυτό σημαίνει πως ενδιαφέρεστε για όσα βιώνουν και αφήνετε χώρο στις ψυχικές διεργασίες, τόσο τις δικές τους, όσο και τις δικές σας. Έτσι παράλληλα αναγνωρίζετε το δικαίωμά τους να επιλέγουν και να γίνουν κύριοι της ζωής τους.

- Κρατήστε ανοιχτά τα κανάλια της επικοινωνίας. Όσο κρατάτε απέναντί τους μία στάση ενεργητικής ακρόασης, δηλαδή όσο τους δείχνετε πως είστε διατεθειμένοι να τους ακούσετε, τότε η επικοινωνία μεταξύ σας είναι ανοιχτή. Πρόκειται ωστόσο για μία ακρόαση, η οποία δεν θα είναι επιφανειακή, αλλά αφορά στο βαθύτερο περιεχόμενο και στις ψυχικές ανάγκες.

- Λειτουργήστε συμβουλευτικά όταν σας το ζητήσουν. Εάν αισθανθείτε έτσι ή σας ζητηθεί από τα παιδιά ακόμη και άμεσα, μπορείτε να τα συμβουλεύσετε. Μοιραζόμενοι μαζί τους τις δικές σας εμπειρίες, μπορείτε να τους μιλήσετε για τον τρόπο που είχατε κινηθεί εσείς στην ηλικία τους, τι θα κρατούσατε από τότε και τι τώρα- με την εμπειρία που σας έδωσε η ζωή, θα το κάνατε διαφορετικά. Τα βασικότερα σημεία μιας συμβουλευτικής λειτουργίας είναι: πρώτον, ότι υπάρχει για όλους μας ένας τρόπος να σκεφτόμαστε, να οργανωνόμαστε. Βοηθάει να συνειδητοποιούμε τον δικό μας και να τον αναπροσαρμόζουμε όπου χρειάζεται. Μπορούμε ακόμη να παίρνουμε κομμάτια από τους τρόπους των άλλων και να τα ενσωματώνουμε στον δικό μας. Δεύτερον, ότι όλοι οι άνθρωποι βιώνουμε δυσκολίες σε διάφορες φάσεις της ζωής μας, ακόμη και οι γονείς. Δημιουργεί ασφάλεια να τις μοιραζόμαστε.

- Στηρίξετε τους συναισθηματικά. Είναι το ουσιαστικότερο μέρος της στήριξης και της βοήθειας που μπορείτε να τους προσφέρετε. Το να γίνετε δηλαδή για τους εφήβους σας ένα περιβάλλον που κατανοεί τα άγχη τους και τα συναισθήματά τους, αντέχει τις δυσκολίες, απορροφά τις εντάσεις τους και τους δίνει πίσω κάτι καλό. Ζεστασιά και αποδοχή. Είναι απολύτως φυσιολογικό να αισθανθείτε κατά καιρούς αρνητικά απέναντί τους. Να σας θυμώσουν, να σας κουράσουν, να σας απογοητεύσουν ενδεχομένως. Είναι ωστόσο πολύ σημαντικό αναγνωρίζοντας τα παραπάνω και δίνοντάς τους χώρο, να τα μεταβολίσετε και να επανέλθετε σε μία γονεϊκή στάση που διευκολύνει και ανταποκρίνεται στις ανάγκες του εφήβου.

Της Ψυχολόγου Υπατίας Βρεττού