Η τέχνη της συλλογής

Όπως η ζωγραφική, η μουσική και όλες οι άλλες ανθρώπινες εκφράσεις δημιουργικότητας, έτσι και μια συλλογή μιλάει για την προσωπικότητα  του ατόμου  που τη «χτίζει», των προτιμήσεων αλλά και των εμπειριών του. Αποτελεί μέρος των σκέψεων, των εικόνων, της ζωής του, μέρος της αυτοβιογραφίας του.

Η συλλογή αντικειμένων είναι γένους θηλυκού

Πρόσφατη έρευνα έδειξε ότι 1 στις 7 γυναίκες συλλέγει ό,τι μπορεί να βάλει ο νους. Οι συλλογές αντικειμένων είναι κάτι που πάντα γοήτευε τις γυναίκες.  Αρκεί να ρίξει κανείς μια ματιά στο Ίντερνετ για να διαπιστώσει ότι στην εικονική αγορά πωλούνται και αγοράζονται τα πάντα: αντικείμενα ανεκτίμητης αξίας, αλλά και απλά πράγματα καθημερινής χρήσης. Πολύχρωμες παιδικές γόμες, νάιλον καλσόν από τη δεκαετία του ’60, φακελάκια από ζάχαρη, κορνίζες, κάρτες, εισιτήρια από συναυλίες,  δισκάκια 45 στροφών… Πρόκειται για ένα απλό χόμπι; Όχι, απαντούν οι ειδικοί.

Βελτιώνει την κρίση, την οργάνωση και τη μνήμη

Νέες αμερικανικές έρευνες αποκαλύπτουν ότι η τέχνη της συλλογής παίζει σημαντικό ρόλο στην τόνωση της συγκέντρωσης, της αυτοεκτίμησης, της διαχείρισης του στρες αλλά και της προσωπικής αναζήτησης. Η συγκέντρωση αντικειμένων και η αρχειοθέτησή τους ενεργοποιούν μια σειρά νοητικών διαδικασιών: της αναζήτησης, της αξιολόγησης, της επιλογής. Το αποτέλεσμα αυτής της «εργασίας» είναι η βελτίωση των ικανοτήτων κρίσης και απόφασης. Και όχι μόνο: όταν η συλλογή γίνεται πιο πλούσια, απαιτείται η εφαρμογή μιας πιο εξελιγμένης τακτικής για την κατηγοριοποίηση και τη συντήρησή της. Έτσι, προπονούνται οι ικανότητες της οργάνωσης, αλλά και της μνήμης.

Όχι τυχαία πρόσφατες έρευνες αποκάλυψαν ότι οι συλλογές ενισχύουν τη λεγόμενη συναισθηματική ευφυΐα, αυτή δηλαδή που έχει την ικανότητα να ισορροπεί τη λογική με το συναίσθημα. Έχει αποδειχτεί ότι οι γυναίκες που συλλέγουν συστηματικά αντικείμενα, καθοδηγούνται τόσο από την συναισθηματική φύση τους, όσο και από την ικανότητά τους να εντοπίζουν γρήγορα διαφορές και ομοιότητες ανάμεσα σε πράγματα. Όμως, η ενασχόληση με την αναζήτηση, την απόκτηση και την τακτοποίηση αντικειμένων δεν ευνοεί μόνο την συναισθηματική ευφυΐα και τη λογική, αλλά θρέφει και την κοινωνικότητα. Αν και οι συλλέκτες μοιάζουν άτομα μοναχικά και εσωστρεφή, στην πραγματικότητα αναπτύσσουν πολλές επαφές μέσω της διαδικασίας ανταλλαγής πραγμάτων.

Μία μορφή διαλογισμού

Η συλλογή αντικειμένων προϋποθέτει τη συγκέντρωση της προσοχής πάνω σε ένα συγκεκριμένο θέμα: την ίδια τη συλλογή. Απ' αυτήν την έννοια, αποτελεί ένα είδος διαλογισμού, αφού αποσπά το μυαλό από σκέψεις και συναισθήματα και το επικεντρώνει σε πράγματα. Διάφορες έρευνες έχουν ήδη δείξει ότι ο διαλογισμός επιτρέπει την καλύτερη διαχείριση του στρες, αφού με τον τρόπο αυτό εκτονώνεται η ηλεκτρική δραστηριότητα στον εγκέφαλο και επέρχεται ένα αίσθημα ηρεμίας. Πρόκειται για μία ψυχοσωματική κατάσταση, κατά την οποία οι ορμόνες του στρες επιστρέφουν σε φυσιολογικές τιμές, με αποτέλεσμα να πέφτουν οι στροφές στο μυαλό και το σώμα και να επικρατεί μια κατάσταση ισορροπίας.

Εμπνέει ασφάλεια

Η συλλογή πραγμάτων συνεπάγεται με κατοχή και η κατοχή με τη σειρά της εμπνέει ασφάλεια. Είναι όπως τα παιδιά που κρατάνε σφιχτά μέσα στα χέρια τους τα παιχνίδια τους ή όπως οι άρχοντες του μεσαίωνα που έχτιζαν τείχη γύρω τα κάστρα τους για να ορίζουν το έδαφός τους ή όπως τώρα που προστατεύουμε τα σπίτια μας με εξελιγμένα συστήματα συναγερμού. Η συγκέντρωση πολλών πραγμάτων πηγάζει από μια βαθύτερη επιθυμία προστασίας και οριοθέτησης του προσωπικού χώρου.

Ενισχύει την αυτοεκτίμηση

Το αποτέλεσμα της συνεχούς αναζήτησης αντικειμένων είναι η ίδια η συλλογή, η οποία όταν ολοκληρωθεί κάνει τη γυναίκα να αισθάνεται ικανή και περήφανη. Ουσιαστικά, ο στόχος απόκτησης παρόμοιων πραγμάτων γίνεται μια άσκηση αξιολόγησης των ικανοτήτων της με αποτέλεσμα να ενισχύει στο τέλος την αυτοεκτίμησή της.

Μπορεί οι ψυχολόγοι να έχουν δώσει πολλούς διαφορετικούς ορισμούς στον όρο αυτοεκτίμηση, όπως «αυτοσυναίσθηση», «προσωπική ικανότητα» και «αυτοαντίληψη», το σίγουρο όμως είναι ότι στη βάση αυτής της θετικής αξιολόγησης υπάρχει η ικανότητα επίτευξης ενός στόχου. Και η επίτευξη «χτισίματος» μιας συλλογής είναι χωρίς αμφιβολία ένα απαιτητικό και δύσκολο οικοδόμημα.

Μία μορφή τέχνης

Όπως η ζωγραφική, η μουσική και όλες οι άλλες ανθρώπινες εκφράσεις δημιουργικότητας, έτσι και μια συλλογή μιλάει για την προσωπικότητα της γυναίκας που τη χτίζει, των προτιμήσεών της αλλά και των εμπειριών της. Είναι το αποτέλεσμα μιας ασυναίσθητης διαδικασίας που τη φέρνει σε επαφή με τον ποταμό των εικόνων, των σκέψεων και των συσχετισμών που αποτελούν μέρος της αυτοβιογραφίας της.

Δεν είναι καθόλου τυχαία η επιλογή του είδους της συλλογής και του τρόπου οργάνωσης της. Οι ειδικοί επισημαίνουν ότι όλη αυτή η διαδικασία αντανακλά συνήθειες που μπορεί να πηγάζουν ακόμα και από την παιδική ηλικία της. Για παράδειγμα, ορισμένες γυναίκες λάτρευαν ως κοριτσάκια τα μπισκότα της γιαγιάς και έτσι ως ενήλικες αποφάσισαν να συλλέξουν κουτιά μπισκότων. Άλλες αντιθέτως που όταν ήταν μικρές, περίμεναν με ανυπομονησία τα μηνύματα του μπαμπά από τα επαγγελματικά εργασία του, τώρα που μεγάλωσαν, συλλέγουν κάρτες.

Προσοχή στην υπερβολή

Η συλλογή αντικειμένων είναι μια ευεργετική προσωπική ενασχόληση με το δεδομένο όμως ότι δεν χαρακτηρίζεται από υπερβολή. Αν η συγκέντρωση πραγμάτων φτάσει να γίνει ακραίο πάθος που μετατρέπει το σπίτι σε… μουσείο και δυσκολεύει την καθημερινή ζωή λόγω έλλειψης χώρου, τότε κάτι δεν πάει καλά. Το ίδιο ισχύει και σε περίπτωση που η συλλογή απορροφά όλη τη σκέψη και την ενέργεια ή γίνεται αιτία κλονισμού της οικονομικής ασφάλειας. Στην περίπτωση αυτή, οι ειδικοί κάνουν λόγο για μια πραγματική διαταραχή (παρόμοια με την αγορομανία) που χρήζει θεραπείας.

Αρχικά, απαιτείται η συνειδητοποίηση του προβλήματος. Και συνήθως η συνειδητοποίηση αυτή έρχεται όταν άτομα του στενού περίγυρου αρχίσουν να επισημαίνουν γεμάτα ανησυχία τη μη-φυσιολογική συμπεριφορά. Τότε είναι η ώρα για να μπουν κάποια όρια και να οριστεί ένας συγκεκριμένος οικονομικός προϋπολογισμός για τον εμπλουτισμό της συλλογής. Στην περίπτωση που η ίδια η συλλέκτρια δεν μπορεί να θέσει υπό έλεγχο το χόμπι της, τότε η πιο αποτελεσματική λύση είναι μερικές συνεδρίες γνωστικο-συμπεριφορικής ψυχοθεραπείας, που θα βοηθήσουν στην αντικατάσταση των επιθυμητών αντικειμένων με νέα ενδιαφέροντα ή έναν διαφορετικό τρόπο διαχείρισης του χρόνου.

Το κείμενο επιμελήθηκε από την Αφροδίτη Ραυτοπούλου, 

Ιατρικός Συντάκτης του περιοδικού Υγεία & Ευεξία.