Κατάθλιψη : Παράγοντες που συμβάλλουν στην εμφάνισή της

ΓΕΝΙΚΑ

Η κατάθλιψη είναι μία από τις πιο συνηθισμένες ψυχικές παθήσεις της εποχής μας και, σύμφωνα με στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, επηρεάζει εκαττομύρια ανθρώπων σε ολόκληρο τον κόσμο. Ο όρος κατάθλιψη στην Ψυχιατρική υποδηλώνει μία συγκεκριμένη νόσο, δηλαδή μία διαταραχή η οποία προκαλεί συνδυασμό συμπτωμάτων που δεν συναντώνται σε άλλη νόσο.

Πρόκειται για μία ψυχολογική κατάσταση, στην οποία κυριαρχούν συναισθήματα θλίψης, απόρριψης και περιφρόνησης της προσωπικότητας ενός ατόμου, από τον ίδιο του τον εαυτό. Τα περισσότερα επεισόδια κατάθλιψης ακολουθούν ένα δυσάρεστο γεγονός της ζωής και, μέχρι ενός ορίου, είναι φυσιολογικό επακόλουθο της απώλειας ενός αγαπημένου προσώπου ή μίας μεγάλης απογοήτευσης. Η κατάθλιψη είναι ένας από τους «μηχανισμούς» που χρησιμοποιεί ο οργανισμός προκειμένου ν’ απαγκιστρωθεί συναισθηματικά από την υπερβολική ένταση και την πίεση και παρουσιάζεται συνήθως στην αρχή της Μέσης και της Τρίτης ηλικίας, ως αντίδραση σε διάφορα γεγονότα.

Υπάρχουν διάφορα είδη κατάθλιψης μεταξύ των οποίων είναι:

- Η καταθλιπτική αντίδραση, η οποία είναι συνήθως ελαφριάς και προσωρινής μορφής και οφείλεται σε συγκεκριμένες καταστάσεις. Υπάρχει περίπτωση τα συμπτώματα να είναι σοβαρά, τα οποία όμως τις περισσότερες φορές δεν χρειάζονται θεραπεία και υποχωρούν μόνα τους μετά από δύο εβδομάδες με έξι μήνες.

- Δυσθυμία: Πρόκειται για ελαφριά αλλά και χρόνια μορφή κατάθλιψης, που έχει ομοιότητες με την καταθλιπτική αντίδραση, διαρκεί όμως πολύ περισσότερο.

- Μείζων κατάθλιψη: Πρόκειται για μία σοβαρή κατάσταση, κατά την οποία οι διανοητικές λειτουργίες αδρανούν, ώστε να σημειώνεται βραδύτητα στη σκέψη και δυσκολία στη συγκέντρωση, ενώ ταυτόχρονα χάνεται η όρεξη τόσο για τροφή όσο και για δραστηριότητες που παλαιότερα ήταν ευχάριστες. Στο κοινωνικό επίπεδο, υπάρχει τάση για απομόνωση, ενώ σημειώνονται και διαταραχές στον ύπνο. Ο τύπος αυτός της κατάθλιψης είναι αντιμετωπίσιμος, αν και είναι δύσκολη η διάγνωσή του, καθώς συνήθως συγχέεται με την καταθλιπτική αντίδραση. Οι περισσότεροι ασθενείς υποτροπιάζουν κι επειδή υπάρχει φόβος να φθάσουν ακόμη και στο σημείο της απόπειρας αυτοκτονίας, κρίνεται απαραίτητη η διαρκής ιατρική παρακολούθηση.

ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ

- Ελάττωση του ενδιαφέροντος ή της ευχαρίστησης σε όλες ή σχεδόν σε όλες τις δραστηριότητες, κατά το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας, σχεδόν καθημερινά.

- Δυσκολία στον ύπνο. Η διαταραχή του ύπνου μπορεί να έχει πολλές μορφές. Λόγου χάρη ορισμένοι ασθενείς δεν μπορούν να κοιμηθούν καθόλου, ενώ άλλοι κάνουν πολύ ακανόνιστο ύπνο. Σχεδόν όλοι πάντως ξυπνούν πολύ νωρίς και δεν μπορούν να ξανακοιμηθούν.

- Διαταραχές στην όρεξη για φαγητό. Συνήθως η κατάθλιψη προκαλεί απώλεια της όρεξης για φαγητό με αποτέλεσμα την απώλεια βάρους, χωρίς ωστόσο ν’ αποκλείεται και το αντίστροφο.

- Καταθλιπτική διάθεση κατά το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας, σχεδόν καθημερινά (πχ ο ασθενής κλαίει συχνά και φαίνεται πολύ στεναχωρημένος).

- Απώλεια των δυνάμεων και της ενεργητικότητάς του. Ο πάσχων από κατάθλιψη νιώθει σαν να τον έχουν εγκαταλείψει οι δυνάμεις του, αισθάνεται έντονη κόπωση και γι αυτό συχνά κάθεται σε μία καρέκλα χωρίς να κάνει τίποτα. Αντίθετοι κάποιοι άλλοι εμφανίζουν έντονη ανησυχία και άγχος.

- Αδυναμία συγκέντρωσης, σκέψης, μνήμης ή λήψης αποφάσεων.

- Απώλεια του ενδιαφέροντος για σεξ.

- Ανησυχία και απαισιοδοξία για το μέλλον. Συχνά οι πάσχοντες κάνουν σκέψεις αυτοκτονίας ή θανάτου.

- Ιδέες ενοχής. Ο ασθενής πιστεύει ότι ο ίδιος ευθύνεται για την τροπή που έχει πάρει η ζωή του και νιώθει πως η κατάσταση που βιώνει είναι ένα είδος τιμωρίας για πράγματα που έκανε στο παρελθόν.

- Γενικά σωματικά συμπτώματα. Πολλοί καταθλιπτικοί αναφέρουν ποικιλία σωματικών συμπτωμάτων, όπως πονοκεφάλους, πόνους σε διάφορα άλλα σημεία του σώματος, γαστρεντερολογικά προβλήματα κ.ά.

ΕΝΗΜΕΡΩΣΤΕ ΑΜΕΣΑ ΤΟΝ ΓΙΑΤΡΟ ΟΤΑΝ…

Όταν εμφανιστούν τα παραπάνω συμπτώματα και υπάρχουν τάσεις αυτοκτονίας.

ΑΙΤΙΕΣ

Υπάρχουν φορές που η κατάθλιψη παρουσιάζεται χωρίς φανερή αιτία. Γενικότερα, δεν υπάρχει ένας και μοναδικός λόγος που να εξηγεί την εμφάνισή της. Μερικοί από τους παράγοντες που φαίνεται να συμβάλλουν στην εμφάνιση της κατάθλιψης είναι οι ακόλουθοι:

- Γενετικοί παράγοντες: Ο κίνδυνος να πάθει κανείς κατάθλιψη όταν έχει συγγενείς που πάσχουν, είναι αυξημένος. Ένα μέρος του αυξημένου αυτού κινδύνου θεωρείται ότι οφείλεται σε γενετικούς κληρονομικούς παράγοντες.

- Βιολογικοί παράγοντες: Κάποιες μη ψυχιατρικές παθήσεις μπορεί να συμβάλλουν στην εμφάνιση κατάθλιψης, όπως για παράδειγμα η νόσος του Πάρκινσον, η σκλήρυνση κατά πλάκα, το αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, ο υποθυρεοειδισμός, το AIDS, η λοιμώδης μονοπυρήνωση, ο μεταστατικός καρκίνος, διάφορα φάρμακα όπως η κορτιζόνη και τέλος το αλκοόλ.

- Ψυχοκοινωνικοί παράγοντες: Μία σειρά γεγονότων, όπως για παράδειγμα ο θάνατος κάποιου αγαπημένου προσώπου, οι οικονομικές δυσχέρειες, οι κακές συνθήκες διαμονής και διαβίωσης, η απώλεια της εργασίας και η μετανάστευση, φαίνεται πως αυξάνουν σημαντικά τον κίνδυνο κατάθλιψης.

ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ

Η κατάθλιψη συχνά αγνοείται, με αποτέλεσμα να μένει χωρίς θεραπεία. Κάτι τέτοιο όμως είναι εξαιρετικά επικίνδυνο καθώς, όπως προαναφέραμε, είναι πιθανό να οδηγήσει ακόμη και στην αυτοκτονία. Έρευνες έχουν αποδείξει ότι η πλειοψηφία των ασθενών που δεν υποπτεύονται ότι πάσχουν από κατάθλιψη, επισκέπτονται γιατρό πρωτοβάθμιας περίθαλψης. Το 50%  μένει χωρίς διάγνωση διότι οι ασθενείς συνήθως αναφέρουν τα σωματικά συμπτώματα που έχουν, καθώς αρνούνται να σκεφθούν το ενδεχόμενο ότι μπορεί να πάσχουν από κατάθλιψη.

Στις περιπτώσεις κατάθλιψης που παρουσιάζεται σε άτομα της Τρίτης ηλικίας, η κατάσταση είναι ακόμη χειρότερη, διότι τα συμπτώματα ομοιάζουν με αυτά της γεροντικής άνοιας. Γι αυτόν τον λόγο πρέπει να γίνονται εξετάσεις που ν’ αποκλείουν την ύπαρξη οργανικών παραγόντων, όπως υποθυρεοειδισμό, ή αλλεργικές αντιδράσεις.

Στις περιπτώσεις που ο ασθενής εμφανίζει τάσεις αυτοκτονίας, συνήθως είναι απαραίτητη η εισαγωγή του σε ψυχιατρική κλινική. Στη συνέχεια, ανάλογα με τη βαρύτητα των συμπτωμάτων, ξεκινά φαρμακευτική αγωγή και υποστηρικτική ψυχοθεραπεία, πάντοτε υπό την καθοδήγηση εξειδικευμένου ψυχιάτρου.

ΘΕΡΑΠΕΙΑ

Η κατάθλιψη μπορεί να θεραπευτεί με πολλούς τρόπους. Με υιοθέτηση τόσο συμβατικών ιατρικών μεθόδων, όσο και εναλλακτικών.

ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ ΙΑΤΡΙΚΗ

Οι συμβατικές μέθοδοι περιλαμβάνουν ψυχοθεραπεία, χορήγηση αντικαταθλιπτικών φαρμάκων και ηλεκτροσπασμοθεραπεία. Πιο συγκεκριμένα, για την αντιμετώπιση της μείζονος κατάθλιψης και της δυσθυμίας συνιστάται ένας συνδυασμός ψυχοθεραπείας και λήψης αντικαταθλιπτικών.

- Η ψυχοθεραπεία μπορεί να βοηθήσει τον ασθενή να κατανοήσει ποια από τα προβλήματα που τον απασχολούν μπορεί να επιλύσει και με ποιο τρόπο και ποια δεν μπορεί να επιλύσει, αλλά οφείλει να συμβιώσει αρμονικά μαζί τους, να ξαναβάλει σταδιακά στη ζωή του ευχάριστες δραστηριότητες, να ερευνήσει σκέψεις και συμπεριφορές που συμβάλλουν στη δημιουργία αισθημάτων απογοήτευσης, μειονεκτικότητας και ενοχής και ν’ ανακτήσει τελικά τον έλεγχο της ζωής του.

- Η φαρμακευτική αγωγή στοχεύει στον μετριασμό ή στη διόρθωση των νευροχημικών διαταραχών που επιδρούν αρνητικά στη διάθεση. Συνήθως χορηγούνται φλουοξετίνη, νεφαζοδόνη, παροξετίνη, σερτραλίνη, τραδαζόνη και βουπροπριόνη. Άλλες ουσίες που επίσης χορηγούνται είναι η ιμιπραμίνη, η αμιτρυπτιλίνη, η δοξεπίνη κ.ά. Τέλος συνίσταται και το ανθρακικό λίθιο, το οποίο είναι κατάλληλο κυρίως για μανιοκαταθλιπτικές καταστάσεις, μπορεί όμως να βοηθήσει και στην κατάθλιψη.

- Η ηλεκτροσπασμοθεραπεία συνίσταται στην εφαρμογή ηλεκτρικού σοκ έντασης περίπου 80 volts και θεωρείται εξίσου αποτελεσματική με τη χρήση φαρμάκων. Ωστόσο θα πρέπει ν’ αποτελεί πάντα την τελευταία επιλογή θεραπείας, διότι απαιτεί νοσοκομειακή νοσηλεία και γενική αναισθησία.

ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ

Οι εναλλακτικές μέθοδοι είναι αποτελεσματικές σε περιπτώσεις ελαφριάς μορφής κατάθλιψης. Σε σοβαρότερες περιπτώσεις κρίνεται αναγκαίος ο συνδυασμός τους με τις μεθόδους της συμβατικής ιατρικής. Μπορείτε να δοκιμάσετε:

- Αρωματοθεραπεία: Δοκιμάστε αιθέρια έλαια από βασιλικό, γιασεμί, φασκόμηλο, τριαντάφυλλο και χαμομήλι, χρησιμοποιώντας τα είτε στο μπάνιο είτε για μασάζ. Έχουν την ιδιότητα να μειώνουν την κόπωση και να κάνουν πιο εύκολο τον ύπνο σας.

- Φυτοθεραπεία: Ένα μείγμα βαλσαμόχορτου, βρώμης και λεβάντας για καθημερινή χρήση επί έναν μήνα θεωρείται αποτελεσματικό, όχι όμως σε όλες τις περιπτώσεις.

- Αγιουρβέδα: Συνιστά αλλαγή στη διατροφή, τρίψιμο του τριχωτού της κεφαλής και των πελμάτων με σησαμέλαιο, ηλιέλαιο ή έλαιο ινδικής καρύδας, σταγόνες μπράχμι γκι στα ρουθούνια δύο φορές την ημέρα, ρόφημα τζίντζερ, γυμναστική, διαλογισμό και γιόγκα.

- Δακτυλοπίεση: Βοηθάει στην ηρεμία και εξισορρόπηση των συναισθημάτων σε περιόδους έντασης και συνίσταται στην πίεση των σημείων που βρίσκονται μεταξύ της ωμοπλάτης και της σπονδυλικής στήλης, στο ύψος της καρδιάς.

- Ηχοθεραπεία: Συνίσταται στο άκουσμα αργής, χαλαρωτικής μουσικής για 20 περίπου λεπτά την ημέρα.

- Ομοιοπαθητική: Συνιστάται η λήψη Arsenicum, Nux vomica ή Pulstatilla.

- Βιοανάδραση: Με τη συμβολή ηλεκτροεγκεφαλογράφου μπορεί να μειώσει την ένταση της κατάθλιψης, επιχειρώντας με εκπαίδευση ν’ αλλάξει τα σχήματα των εγκεφαλικών κυμάτων.

- Κινέζικα βότανα: Συνιστάται η χρήση του μείγματος “Aspiration”, που αποτελείται από κινέζικα και Δυτικά βότανα και δρα αποτελεσματικά στην ανακούφιση σωματικών και ψυχικών ενοχλητικών συμπτωμάτων. Καλό είναι να συνδυάζεται με αερόβια άσκηση.

- Διατροφή: Προτιμήστε υγιεινές τροφές, όπως δημητριακά, κρέας χωρίς λίπος, φρούτα και λαχανικά, πατάτες, ζυμαρικά, ρύζι, ψάρι και άπαχα γαλακτοκομικά. Αποφεύγετε την κατανάλωση αλκοόλ, ζάχαρης, έτοιμων φαγητών και καφεΐνης. Πολύ χρήσιμα στον οργανισμό σας είναι επίσης το σύμπλεγμα βιταμινών Β, το φυλλικό οξύ, το σελήνιο και το αμινοξύ L-τρυπτοφάνη, που βρίσκεται στη γαλοπούλα, το κοτόπουλο, το ψάρι, τους ξηρούς καρπούς και τα φασόλια σόγιας.