Υγεία γένους Αρσενικού

Τεστοστερόνη: ούτε πολλή, αλλά ούτε και πολύ λίγη…

Η βασίλισσα των ανδρικών ορμονών, συμβάλλει στη μυϊκή ανάπτυξη, αυξάνει την επιθυμία και βελτιώνει τη διάθεση. Τι συμβαίνει όμως όταν υπάρχουν ανισορροπίες;

Προβλήματα γονιμότητας που φτάνουν μέχρι και τη στείρωση, ατροφία των γεννητικών οργάνων, βλάβες στο νευρικό σύστημα, τραυματισμοί και εξελκώσεις του δέρματος, ρήξη τενόντων, μυών και οστών, ενοχλήσεις στο συκώτι, κατάθλιψη, παχυσαρκία, ακόμη και δημιουργία όγκων. 

Σε αυτά τα καταστροφικά αποτελέσματα μπορεί να οδηγήσει τον οργανισμό το υπερβολικό πάθος για τους μύες. Ένοχη για όλα η τεστοστερόνη, η κατεξοχήν ανδρική ορμόνη, και τα παράγωγά της. Τα αναβολικά, τα οποία συχνά και χωρίς πολύ σκέψη λαμβάνονται ανεξέλεγκτα στους χώρους άθλησης με απώτερο σκοπό την αύξηση της μυϊκής μάζας και τη βελτίωση της φυσικής αντοχής.

Ο ρόλος της τεστοστερόνης σε κάθε ηλικία

Για να μην δημιουργηθούν λανθασμένες εντυπώσεις είναι σωστό να διευκρινίσουμε κάποια πράγματα. Η τεστοστερόνη γίνεται βλαβερή μόνο όταν γίνεται υπερβολή στη χορήγησή της. Αντιθέτως, όταν βρίσκεται στα σωστά επίπεδα είναι πολύ χρήσιμη για τον οργανισμό κάθε άντρα. Είναι εκείνη που ευθύνεται για τον καθορισμό του φύλου των εμβρύων.

-Κατά την εφηβεία παίζει σημαντικό ρόλο στην κατανομή  της λιπώδους μάζας και επεμβαίνει στη σκελετική ανάπτυξη, αποφεύγοντας τη δυσανάλογη ανάπτυξη χερών και ποδιών. Στη φάση της εφηβείας ακόμα, είναι αυτή που ευθύνεται για την ανάπτυξη των εξωτερικών γεννητικών οργάνων αλλά και για την πρόσκτηση και τη διατήρηση των χαρακτηριστικών όπως τα γένια και το κατέβασμα του τόνου της φωνής.

-Στον ενήλικα είναι υπεύθυνη για τη δημιουργία των σπερματοζωαρίων αλλά και για την ποσότητα και ποιότητα του σπέρματος. Επίσης ελέγχει τη σεξουαλική επιθυμία επιδρώντας στη στύση, επηρεάζει τη φυσική ενέργεια του οργανισμού, τη ζωτικότητα, το συναισθηματικό κόσμο και τη διάθεση.

Στην ηλικία των 45 συνιστώνται οι πρώτοι έλεγχοι

Οι ανισορροπίες στα επίπεδα τεστοστερόνης δημιουργούν διάφορες ενοχλήσεις και προβλήματα στον οργανισμό. Επηρεάζουν αρνητικά όχι μόνο τη σεξουαλική ζωή αλλά τη γενικότερη ψυχοσωματική ευεξία. Για το λόγο αυτό, περίπου στην ηλικία των 45-50 ετών οι γιατροί συνιστούν ετήσιο έλεγχο της ανδρικής τεστοστερόνης με μια απλή αιματολογική εξέταση. Η συμβουλή αυτή δίνεται με ιδιαίτερη έμφαση σε εκείνους που αντιμετωπίζουν και το πρόβλημα των παραπανίσιων κιλών.

Πιθανόν να φταίει η κιρσοκήλη

Τα χαμηλά επίπεδα τεστοστερόνης στο αίμα μπορεί να οφείλονται σε πολλαπλές αιτίες. Αν το πρόβλημα επικεντρώνεται στα γεννητικά όργανα, τότε έχουμε να κάνουμε με υπεργοναδότροπο υπογοναδισμό. Οι αιτίες μπορεί να είναι γενετικές. Οι πιο σημαντικές από αυτές  το σύνδρομο Klinefelter και το σύνδρομο Down.

Τα αίτια όμως μπορεί να είναι και ανατομικά. Ανατομικές ανωμαλίες και δυσμορφίες των γεννητικών οργάνων (μερική ή ολική έλλειψη των όρχεων) και κιρσοκήλη. Τέλος, χαμηλή τεστοστερόνη δημιουργούν και χρόνιες σοβαρές παθήσεις όπως το AIDS, η νεφρική ανεπάρκεια , η παχυσαρκία και το σύνδρομο Kallmann. Εδώ αξίζει να σημειωθεί ότι πέρα από τις οργανικές αιτίες πολλές από τις καθημερινές συνήθειες στη ζωή ενός άντρα μπορούν να συμβάλλουν στη μείωση των επιπέδων της πολύτιμης αυτής ορμόνης. Η καθιστική ζωή, το κάπνισμα και η χρήση ναρκωτικών ουσιών ευνοούν τέτοιου είδους προβλήματα.

Μη αρρενωπή εμφάνιση

Είναι μια από τις πιο συχνές συνέπειες χαμηλών επιπέδων τεστοστερόνης στο αίμα κατά την περίοδο της εφηβείας. Η έλλειψη της ορμόνης συνεργεί στη μη ολοκληρωμένη ανάπτυξη των αντρικών χαρακτηριστικών με αποτέλεσμα ο έφηβος να χάνει την αρρενωπή του εμφάνιση. Πέρα από το αισθητικό αποτέλεσμα δημιουργούνται και άλλους είδους προβλήματα που σχετίζονται με την ψυχική υγεία σε αυτή την ευαίσθητη ηλικία. Στον ενήλικα το πρώτο σύμπτωμα ανεπάρκειας της ορμόνης είναι η πτώση της σεξουαλικής διάθεσης. Συχνά όμως παρατηρείται και μείωση της μυϊκής δύναμης, νευρικότητα, έλλειψη αυτοσυγκέντρωσης, συρρίκνωση της μυϊκής μάζας, αύξηση βάρους, αναιμία και οστεοπόρωση.

Πώς παράγεται κάθε μέρα;

Τα γεννητικά όργανα παράγουν πέντε με επτά χιλιοστόγραμμα τεστοστερόνης την ημέρα. H έκκριση διαφοροποιείται κατά τη διάρκεια της ημέρας. Τις πρωινές ώρες φτάνει τα υψηλότερα επίπεδα, ενώ αργά το απόγευμα βρίσκεται στα χαμηλότερα. Με την πάροδο των χρόνων η έκκριση της τεστοστερόνης μειώνεται. Ύστερα από τα 35 η μείωση ανέρχεται στο 1% ετησίως.

Από τον εγκέφαλο στα γεννητικά όργανα

Η τεστοστερόνη παράγεται κυρίως από τα κύτταρα Leydig τα οποία βρίσκονται στα γεννητικά όργανα. Η έκκριση της ορμόνης είναι μεγαλύτερη της πρωινές ώρες και μικρότερη όσο φτάνουμε προς το βράδυ. Η εντολή για την παραγωγή της ξεκινά από την υπόφυση, χρησιμοποιώντας ως μεσάζοντες τις ορμόνες  FSH και LH. Αυτές μεταδίδουν το ερέθισμα στα γεννητικά όργανα και αρχίζουν την παραγωγή της τεστοστερόνης. Το μεγαλύτερο μέρος της παραχθείσας ορμόνης ενσωματώνεται σε συγκεκριμένες πρωτεΐνες ενώ το υπόλοιπο μέρος της κυκλοφορεί ελεύθερο στο σώμα.

Πολύ υψηλά επίπεδα; Κίνδυνος εμφράγματος

- Στην εφηβική ηλικία οι συνέπειες  των υψηλών επιπέδων μπορεί να είναι το απότομα σταμάτημα της αναστήματος και έντονη ακμή στο πρόσωπο και στο σώμα.

- Για τον ενήλικα όμως τα πράγματα είναι αρκετά πιο σοβαρά. Υψηλή τεστοστερόνη σημαίνει υψηλή πίεση και χοληστερίνη και αυτό δίνει πρόσφορο έδαφος σε εμφράγματα και καρδιαγγειακές ασθένειες. Επίσης μπορεί να προκληθεί γυναικομαστία, υπερτροφία του προστάτη, μεταλλάξεις στο συκώτι και τα νεφρά, έως και ψυχικές διαταραχές και όγκους. Επιπλέον, η  πολλή τεστοστερόνη μπορεί, εξαιτίας της αναβολικής ιδιότητας της να προκαλέσει υπερτροφίες στη μυϊκή μάζα στα οστά, αλλά και στο συκώτι, τα νεφρά και τη σπλήνα.

- Όταν δεν συντρέχουν ιατρικοί λόγοι, τα ασυνήθιστα υψηλά επίπεδα αυτής της ορμόνης οφείλονται στην κατάχρηση φαρμάκων και άλλων ουσιών που την εμπεριέχουν, έτσι η μόνη λύση είναι η άμεση διακοπή τέτοιων ουσιών. Κάποιος που θέλει να δει που κυμαίνονται τα επίπεδα τεστοστερόνης του δεν έχει παρά να κάνει μια αιματολογική εξέταση, ζητώντας τον έλεγχο της ορμονών FSH και LH. Η FSH ευθύνεται για τη μορφοποίηση και την παραγωγή των σπερματοζωαρίων ενώ η LH είναι εκείνη που εξεγείρει τα κύτταρα για την παραγωγή της ελεύθερης τεστοστερόνης στο σώμα και της συνολικής.

ΤΖΕΛ Ή ΕΝΕΣΗ

Για την αντιμετώπιση οποιουδήποτε προβλήματος σχετιζόμενο με τα επίπεδα τεστοστερόνης είναι απαραίτητη η φαρμακευτική αγωγή. Σήμερα υπάρχουν αρκετά φαρμακευτικά σκευάσματα που αποσκοπούν στην επαναφορά των φυσιολογικών επιπέδων της ορμόνης στον οργανισμό. Τα πιο κοινά είναι η τεστοστερόνη σε τζελ και σε ενέσιμη μορφή. Το τζελ απλώνεται μια φορά τη μέρα, συνήθως το πρωί, στην πλάτη και στους κοιλιακούς και απορροφάται από το δέρμα. Ποτέ δεν εφαρμόζεται στα γεννητικά όργανα προς αποφυγή τοπικών ερεθισμών. Σε ενέσιμη μορφή χορηγείται κάθε τρεις μήνες και αφορά στην αντιμετώπιση πιο σοβαρών ελλείψεων. Και στις δύο περιπτώσεις είναι απαραίτητη η ιατρική συνταγή.

Το κείμενο επιμελήθηκε από την Λίλα Πολίτη,
Ιατρικός Συντάκτης του περιοδικού Υγεία & Ευεξία.