Προστάτης: Οι νέες εξετάσεις που σώζουν ζωές

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των ειδικών, μέχρι το 2015 ο πιο διαδεδομένος καρκίνος στους άντρες θα είναι αυτός του προστάτη. Γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο, τα τελευταία χρόνια οι επιστήμονες δίνουν μεγάλη μάχη για να βρουν νέες τεχνικές διάγνωσης και θεραπείας. Χάρη στην πρόωρη διάγνωση, είναι δυνατός ο εντοπισμός του όγκου σε αρχικό στάδιο και κατά συνέπεια η χρήση μιας λιγότερο επεμβατικής μεθόδου, έτσι ώστε να μην επηρεαστεί η σεξουαλική στύση.

ΜΙΑ ΥΠΟΥΛΗ ΑΣΘΕΝΕΙΑ

Ο προστατικός όγκος είναι μία μη-καλοήθης νεοπλασία του προστάτη. Πλήττει συνήθως τους άντρες ηλικίας άνω των 50 ετών, με μία συχνότητα που αυξάνεται ιδιαίτερα ανάμεσα στα 60 και τα 80 χρόνια. Πρόκειται για μία ύπουλη νόσο, καθότι στα πρώτα στάδιά της, όπου είναι πιο εύκολα θεραπεύσιμη, δεν κάνει αισθητή την παρουσία της. Κάποιοι ηλικιωμένοι άντρες μάλιστα δεν συνειδητοποιούν ποτέ το πρόβλημα. Στους πιο νεαρούς αντιθέτως, όταν αρχίσουν οι ενοχλήσεις, τότε κατά πάσα πιθανότητα έχουν υπάρξει ήδη μεταστάσεις. Σε αυτήν την περίπτωση, οι θεραπείες είναι πιο μακροχρόνιες και επεμβατικές. Γι’ αυτό, είναι απαραίτητο όλοι οι άντρες να υποβάλλονται σε τακτικούς ουρολογικούς ελέγχους.

Ο καρκίνος του προστάτη είναι ένα είδος νεοπλασίας που δεν εμφανίζει συμπτώματα ή ενοχλήσεις σε αρχικό στάδιο, όπου ωστόσο είναι πολύ υψηλές οι πιθανότητες θεραπείας του. Αν η ασθένεια είναι σε προχωρημένο στάδιο, τότε οι πιθανότητες θεραπείας μειώνονται και δεν είναι πια δυνατή η ριζική αντιμετώπισή του. Γι’ αυτό το λόγο, είναι πολύ σημαντικό ένας άντρας να υποβάλλεται σε περιοδικούς ελέγχους. Για παράδειγμα, η μέτρηση του PSA (ειδικό προστατικό αντιγόνο) θα πρέπει να πραγματοποιείται μια φορά ανάμεσα στα 30 και τα 40 χρόνια, δύο φορές ανάμεσα στα 40 και τα 50, και μια φορά το χρόνο μετά τα 50, όταν πλέον ο κίνδυνος είναι ιδιαίτερα αυξημένος.

Με στόχο την πιο έγκαιρη και ακριβή διάγνωση, πέρα από τα παραδοσιακά τεστ (μέτρηση PSA, δακτυλική εξέταση, διορθικός υπέρηχος, βιοψία προστάτη και μαγνητική τομογραφία), έχουν αναπτυχθεί τρεις νέες εξετάσεις:

ü η μέτρηση των μεταλλοπρωτεϊνάσεων,

ü η ανάλυση των γενετικών πολυμορφισμών,

ü και η πρωτεομική.

Εξετάσεις σε φάση μελέτης

1ο test

Η μέτρηση των μεταλλοπρωτεϊνάσεων πραγματοποιείται με την ανάλυση του πλάσματος, δηλαδή του ρευστού συστατικού του αίματος. Οι επονομαζόμενες μεταλλοπρωτεϊνάσες μήτρας (MMPs) είναι ένζυμα, δηλαδή ουσίες που παίζουν καθοριστικό ρόλο στην ανάπτυξη ενός όγκου και τη διάδοση της μετάστασης. Το επίπεδό τους είναι χαμηλό στους υγιείς ιστούς, και αντιθέτως ιδιαίτερα υψηλό σε διαφορές μορφές καρκίνου, μεταξύ των οποίων και του προστάτη. Η μέτρηση λοιπόν των MMPs είναι ένας τρόπος για να αξιολογηθεί η επιθετικότητα του προστατικού όγκου, να πραγματοποιηθεί δηλαδή μία πρόγνωση. Πρόκειται ωστόσο, για μία πειραματική εξέταση, όχι ρουτίνας, τα πιθανά πλεονεκτήματα της οποίας βρίσκονται ακόμα σε φάση μελέτης.

2ο test

Η ανάλυση των γενετικών πολυμορφισμών, από την άλλη μεριά, πραγματοποιείται μέσω αιμοληψίας και χρησιμεύει στον εντοπισμό συγκεκριμένων γονιδίων που εμφανίζονται με μεγαλύτερη συχνότητα στους άντρες που κινδυνεύουν να αναπτύξουν όγκο στον προστάτη. Με αυτόν τον τρόπο, είναι δυνατόν να διευκρινισθεί αν ένας άντρας είναι επιρρεπής στην νόσο και αν θα πρέπει γι' αυτό να υποβάλλεται σε εξετάσεις με μεγαλύτερη συχνότητα. Μέχρι στιγμής, έχουν εντοπιστεί δύο γονίδια που εμφανίζονται με μεγαλύτερη συχνότητα στους άντρες που είναι επιρρεπείς στον προστατικό όγκο:

ü το Rnasel, το οποίο παρατηρείται στους ασθενείς σε υψηλότερα επίπεδα από ό,τι στους υγιείς άντρες,

ü το Elac2, το οποίο συναντάται στους άντρες που νοσούν από καρκίνο του προστάτη σε νεαρή ηλικία.

Και σε αυτήν την περίπτωση, το τεστ βρίσκεται ακόμα σε πειραματικό στάδιο και επομένως δεν πραγματοποιείται ως εξέταση ρουτίνας.

3ο test

Τέλος, η πρωτεομική είναι μία υπό ανάπτυξη εξέταση που πραγματοποιείται με τη λήψη ιστού από τον ίδιο τον προστάτη. Ο ειδικός πραγματοποιεί μία ποσοτική και ποιοτική μελέτη των πρωτεϊνών που παράγονται από ένα μόνο κύτταρο του ιστού. Οι πρωτεΐνες εξετάζονται με ειδικά εργαλεία, που είναι σε θέση να παράσχουν ένα πλήρες φάσμα των πρωτεϊνικών ουσιών που υπάρχουν στους ιστούς τόσο των υγιών, όσο και των άρρωστων αντρών. Με αυτόν τον τρόπο, είναι δυνατό να εντοπιστούν οι διαφορές ανάμεσα στις πρωτεΐνες των υγιών και των άρρωστων κυττάρων και άρα να τεθούν παράμετροι αναφοράς για την αναγνώριση της ασθένειας σε αρχικά ακόμα στάδια. Η πρωτεομική είναι μία νέα τεχνολογία που θα επιτρέψει νέες μεθόδους εντοπισμού των όγκων, με στόχο την έγκαιρη διάγνωση.

Εξελιγμένα ρομπότ στη χειρουργική

Όταν εντοπιστεί όγκος στον προστάτη ενός νεαρού άντρα, τότε προτιμάται η χειρουργική μέθοδος, με την οποία αφαιρείται ριζικά ο προστάτης για να αποφευχθεί η διάδοση του όγκου στους γειτονικούς ιστούς. Και σε αυτόν τον τομέα, υπάρχουν εξελίξεις. Πρώτα από όλα, σε ό,τι αφορά τη λαπαροσκόπηση, την τεχνική με την οποία αφαιρείται ο προστάτης χωρίς να γίνουν τομές, αλλά μικρές τρύπες διαμέτρου λίγων χιλιοστών, μέσω των οποίων εισάγονται λεπτά σωληνάκια που κόβουν τον άρρωστο ιστό και τον αφαιρούν. Η πραγματοποίηση της λαπαροσκοπικής χειρουργικής έχει γίνει πιο εύκολη σήμερα, χάρη στη χρήση της ρομποτικής. Πρόκειται ουσιαστικά για πολύ εξελιγμένα και αυτοματοποιημένα εργαλεία που επιτρέπουν μεγαλύτερη δυνατότητα κίνησης και όχι μόνο δισδιάστατη εικόνα, αλλά και καλύτερη αίσθηση του βάθους.

Ποια είναι η διαδικασία της επέμβασης

Η επέμβαση, η οποία πραγματοποιείται με ολική αναισθησία, διαρκεί περίπου μία ώρα. Δεν χρειάζονται ράμματα, αφού οι τρύπες είναι τόσο μικρές που επουλώνονται μόνες τους. Μετά την επέμβαση, ο ασθενής πρέπει να φέρει για οχτώ μέρες έναν καθετήρα, που χρησιμεύει για το άδειασμα της ουροδόχου κύστης. Το βασικό πλεονέκτημα της λαπαροσκόπησης είναι οι μικρότερες ουλές, και άρα ο περιορισμός του πόνου. Κατά τα άλλα, δεν υπάρχουν ουσιαστικές διαφορές ανάμεσα στην λαπαροσκοπική και την παραδοσιακή χειρουργική.

Τι άλλαξε στην κλασική χειρουργική μέθοδο;

Ø Όσον αφορά στην κλασική τεχνική, υπάρχουν εξελίξεις και σε αυτόν τον τομέα. Πρόσφατα, άρχισε να χρησιμοποιείται η λεγόμενη μέθοδος «nerve sparing», που συνίσταται στην εξοικονόμηση των νευρικών ινών που ευθύνονται για τη στύση. Πιο συγκεκριμένα, τα νεύρα που ευθύνονται για τη σεξουαλική διέγερση γειτνιάζουν με το ανώτατο σημείο του ίδιου του προστάτη. Η τεχνική αυτή ωστόσο είναι εφαρμόσιμη μόνο όταν η νόσος βρίσκεται σε αρχικό στάδιο.

Ø Αν ο όγκος βρίσκεται σε προχωρημένο στάδιο, τότε τα νεύρα προσβάλλονται και θα πρέπει να αντιμετωπιστεί η ασθένεια ριζικά. Γι’ αυτό, πριν εφαρμοστεί η μέθοδος «nerve sparing», πραγματοποιείται «σταδιοποίηση» του όγκου, δηλαδή διευκρινίζεται μέσω υπέρηχων και ιστολογικών εξετάσεων μέχρι ποιο σημείο έχει επεκταθεί ο όγκος. Αν φανεί ότι τα νεύρα δεν έχουν επηρεαστεί ακόμα από τη νόσο, τότε μπορεί να πραγματοποιηθεί μία πιο περιορισμένη αφαίρεση του όγκου.

Ø Η κλασική χειρουργική μέθοδος μπορεί να προσφέρει καλύτερα αποτελέσματα αν συνδυαστεί και με την λεγόμενη «διεγχειρητική ακτινοθεραπεία», δηλαδή ακτινοθεραπεία κατά τη διάρκεια του χειρουργείου, για να εμποδιστούν τυχόν μη-ορατά καρκινικά κύτταρα να διαφύγουν από τον προστάτη. Η διεγχειρητική ακτινοθεραπεία πραγματοποιείται μόνο σε περιπτώσεις όπου η νόσος είναι τοπικά προχωρημένη, αλλά δεν έχουν γίνει ακόμα μεταστάσεις.

Οι σύγχρονες ακτινοθεραπείες

Ένα είδος θεραπείας που μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε άντρες με καρδιακές ή πνευμονικές ασθένειες που δεν μπορούν να αντέξουν μία χειρουργική επέμβαση, είναι η ακτινοθεραπεία.

Ø Πέρα από την κλασική μέθοδο, τον τελευταίο καιρό έχουν αναπτυχθεί νέες τεχνικές που επιτρέπουν την πιο στοχευμένη δράση της θεραπείας. Μία σημαντική καινοτομία είναι η ακτινοθεραπεία με διακύμανση της έντασης, χάρη σε μία συσκευή ικανή να ρυθμίζει την ένταση της ακτινοβολίας κι έτσι να προσεγγίζει επιλεκτικά τον προστάτη, διαφυλάσσοντας τους γύρω υγιείς ιστούς.

Ø Αυτή η τεχνική βελτιώθηκε πρόσφατα από τη μέθοδο IGRT, την ακτινοθεραπεία που καθοδηγείται από απεικόνιση. Πιο συγκεκριμένα, πρόκειται για ένα μηχάνημα ακτινοθεραπείας που διαθέτει τεχνικές απεικόνισης και επιτρέπει μία πιο στοχευμένη δράση, έτσι ώστε να αποφεύγεται η εκπομπή παραπανίσιας ακτινοβολίας.

Ø Μία άλλη μορφής ακτινοθεραπείας είναι η βραχυθεραπεία (ένα είδος εσωτερικής ακτινοθεραπείας). Σε αυτήν την περίπτωση, εισάγεται στο εσωτερικό του προστάτη ένα ραδιενεργό ισότοπο. Αυτό για μερικές μέρες εκπέμπει ακτινοβολία με τον ίδιο τρόπο που γίνεται με την εξωτερική ακτινοθεραπεία, εμποδίζοντας τον πολλαπλασιασμό των καρκινικών κυττάρων.

Εμβόλιο …εν όψει

Τέλος, αξίζει να σημειωθεί ότι πριν από μερικούς μήνες αναπτύχθηκε από το Πανεπιστήμιο του Τορίνο ένα εμβόλιο για τους ασθενείς με καρκίνο του προστάτη εν εξελίξει. Ακόμα το φάρμακο βρίσκεται σε πειραματικό στάδιο, ωστόσο αν περάσει με επιτυχία τις δοκιμές, θα ενδείκνυται για τις περιπτώσεις όπου ο όγκος είναι ακόμα μικρός, ή μετά από μία χειρουργική επέμβαση ή ακτινοθεραπεία, αν ο δείκτης του ειδικού προστατικού αντιγόνου (PSA) αρχίσει και πάλι να ανεβαίνει.

Ποιοι είναι οι παράγοντες κινδύνου

ü Ηλικία: Αποτελεί τον κυριότερο παράγοντα κινδύνου. Πριν την ηλικία των 50 ετών, είναι πολύ χαμηλός ο κίνδυνος, ενώ στη συνέχεια αυξάνεται δραματικά.

ü Γονίδια: Υπάρχει πιθανότητα η νόσος να εμφανιστεί σε άντρες της ίδιας οικογένειας. Οι ειδικοί έχουν διαπιστώσει ότι το 10-15% των ασθενών έχουν τουλάχιστον έναν συγγενή που πάσχει από την ίδια νόσο. Ο κίνδυνος είναι πιο αυξημένος όταν πρόκειται για συγγενή πρώτου βαθμού (πατέρα ή αδερφό), αλλά και όταν οι άρρωστοι συγγενείς είναι περισσότεροι από ένας.

ü Διατροφή: Οι άντρες που καταναλώνουν υπερβολική ποσότητα γαλακτοκομικών, κόκκινου κρέατος ψημένου σε υψηλές θερμοκρασίες και ζωικών λιπαρών, έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να νοσήσουν.

Πότε πρέπει να ανησυχήσετε;

Σε γενικές γραμμές, τα συμπτώματα που πρέπει να βάλουν σε υποψία έναν άντρα είναι:

Ø Δυσουρία (δηλαδή δυσκολία στην ούρηση) ή καθυστέρηση στην έναρξή της, διακεκομμένη ούρηση, σταγόνες

Ø Συχνουρία

Ø Ελάττωση της ακτίνας ροής των ούρων

Ø Αιματουρία.