Οι κατάλληλες διατροφικές συνήθειες κατά την περίοδο της εφηβείας

Κατά την εφηβεία το άτομο αποκτά την ευθύνη της υγείας του και τις συνήθειες που θα ισχύσουν κατά την ενήλικο ζωή του και θα καθορίσουν την ποιότητά της. Είναι λοιπόν ιδιαίτερα σημαντική η απόκτηση γνώσεων σχετικά με τη σωστή διατροφή και η παγίωση ανάλογης διατροφικής συμπεριφοράς.

Ο αριθμός των λιποκυττάρων του σώματος αυξάνεται και η εμφάνιση παχυσαρκίας κατά την ηλικία αυτή συνδυάζεται με μεγαλύτερη πιθανότητα παραμονής της κατά την ενήλικο ζωή. Η παχυσαρκία (που συχνά συνοδεύεται από υπερλιπιδαιμία, υπέρταση και αντοχή στην ινσουλίνη) αποτελεί μάστιγα της εποχής μας και κύρια αιτία της καρδιαγγειακής νόσου των ενηλίκων. Μεγάλο μέρος των κακοηθειών που εμφανίζονται στον άνθρωπο σχετίζεται με τη διατροφή και η πρόληψη μπορεί να εστιαστεί σε απλούστατες διαιτητικές παρεμβάσεις όπως η αύξηση της κατανάλωσης αντιοξειδωτικών παραγόντων (βιταμινών), η έμφαση στην κατανάλωση φυτικών ινών (προστασία από τον καρκίνο του παχέος εντέρου) και η μείωση της κατανάλωσης των κορεσμένων ζωικών λιπών που έχει συσχετισθεί με τον καρκίνο του μαστού και των ωοθηκών.

Η διατροφή κατά την εφηβική ηλικία πρέπει να έχει ιδιαίτερη βαρύτητα και σημαντικούς στόχους:

• Παροχή ενέργειας και θρεπτικών συστατικών για την επίτευξη της φυσιολογικής εφηβικής ανάπτυξης και της καθημερινής εφηβικής δραστηριότητας.
• Πρόληψη καταστάσεων κατά την εφηβική ηλικία (σιδηροπενική αναιμία, οδοντική τερηδόνα).
• Πρόληψη παθολογικών καταστάσεων κατά την ενήλικη ζωή (οστεοπόρωση, υπέρταση, καρδιαγγειακή νόσος, καρκινογένεση, παχυσαρκία).

Παρά τη μεγάλη σημασία της διατροφής κατά την εφηβική ηλικία, οι έφηβοι συνήθως δεν διατρέφονται σωστά. Δεν τρώνε πρωϊνό, καταναλώνουν ενδιάμεσα γεύματα αμφιβόλου διατροφικής αξίας (snacks), τρώνε συχνά εκτός σπιτιού πολυθερμιδικά πρόχειρα γεύματα (fastfood) και η διατροφή τους υπολείπεται σε σίδηρο, ασβέστιο και φυτικές ίνες. Μπορεί ακόμη να ακολουθήσουν επικίνδυνες δίαιτες (κορίτσια) ή να χρησιμοποιήσουν επικίνδυνα συμπληρώματα (αγόρια). Η εφηβική ηλικία χαρακτηρίζεται από ιδιαιτερότητες που επηρεάζουν τη διατροφική συμπεριφορά. Η αναζήτηση ανεξαρτησίας, η αμφισβήτηση του τρόπου ζωής των ενηλίκων και η υπερβολική ενασχόληση με την εικόνα σώματος, αποτελούν χαρακτηριστικά της φυσιολογικής ψυχοκοινωνικής ανάπτυξης που δυσκολεύουν την υιοθέτηση ενός ισορροπημένου καθημερινού διαιτολογίου. Η έντονη δραστηριότητα εκτός σπιτιού και η πίεση από τους συνομηλίκους και τα ΜΜΕ, αποτελούν επιπλέον παράγοντες που συμβάλλουν στη διαμόρφωση της παραπάνω κατάστασης.

Το γεγονός ότι οι έφηβοι αισθάνονται απόλυτα υγιείς και δεν έχουν κίνητρο για να αλλάξουν τη διατροφή τους, είναι γνωστικά προσκολλημένοι στο παρόν και δεν μπορούν να προβλέψουν τις συνέπειες στο μέλλον, οι συνήθειες είναι δύσκολο να αλλάξουν σε όλες τις ηλικίες, θεωρούν τον τρόπο διατροφής τους εύκολο και βολικό ώστε να εξυπηρετεί το βαρύ πρόγραμμά τους, καθιστά την διατροφική εκπαίδευση των εφήβων ιδιαίτερα δύσκολο εγχείρημα.

Για να επιτύχει οποιαδήποτε παρέμβαση στην ηλικία αυτή, είναι σημαντικό να γίνονται προτάσεις, χωρίς όμως να επιβάλλονται εάν δεν υπάρχει συνεργασία από τον έφηβο. Η συμμετοχή όλης της οικογένειας στην προσπάθεια υιοθέτησης ενός ισορροπημένου διατροφικού προγράμματος είναι καθοριστικής σημασίας. Στα αρχικά στάδια απαιτείται συνεχής υποστήριξη και ενθάρρυνση, προκειμένου να σημειωθεί κάποιο, έστω και μικρό, αποτέλεσμα.

Οι βασικές συστάσεις της για την διατροφή των εφήβων είναι:

• Να μην παραλείπονται κύρια γεύματα
• Το πρωινό είναι από τα σημαντικότερα γεύματα της ημέρας
• Να μην καταναλώνονται μεταξύ των γευμάτων πρόχειρες τροφές. Οι πρόχειρες τροφές περιέχουν αρκετό λίπος, αλάτι και κενές θερμίδες. Γι’ αυτό πρέπει να χρησιμοποιούνται με μέτρο.
• Λιγότερα λίπη και ζάχαρη
• Κατανάλωση περισσότερων τροφών πλούσιων σε φυτικές ίνες
• Άφθονα φρούτα και λαχανικά
• Κατανάλωση ποικιλίας τροφών καθημερινά
• Διατήρηση κανονικού σωματικού βάρους
• Αργό μάσημα
• Άφθονο νερό
• Να αποφεύγονται τα οινοπνευματώδη ποτά
• Να αποφεύγεται η υπερκατανάλωση γλυκών και αναψυκτικών
• Να αποφεύγεται το πολύ αλάτι
• Να ασκούνται καθημερινά