ΤΡΟΦΙΚΗ ΑΛΛΕΡΓΙΑ: χαρακτηρίζεται η αλλεργική αντίδραση του οργανισμού στην κατανάλωση ορισμένων τροφίμων. Οι ενδείξεις, τα συμπτώματα, που μας δείχνουν ότι έχουμε αλλεργική αντίδραση, είναι συνήθως άμεσα, ήπια και μόνο σε σπάνιες περιπτώσεις πολύ σοβαρά, έως και απειλητικά για τη ζωή μας. Aυτό όμως εξαρτάται από το είδος της τροφής που προκαλεί την αλλεργία. Oι αλλεργίες, π.χ., στο ψάρι και τα φιστίκια είναι πολύ πιο επίμονες από τις αλλεργίες στο αγελαδινό γάλα και στα αυγά.
ΔΥΣΑΝΕΞΙΑ: από την άλλη πλευρά, είναι αυτό που λέει η λέξη, η μη ανοχή του οργανισμού κάποιων τροφών ή ουσιών που αυτές περιέχουν. Δεν έχει αποδειχθεί να έχει σχέση με ανοσολογική αντίδραση του οργανισμού. Η δυσανεξία στις τροφές δεν προκαλεί κάποια άμεση αντίδραση όταν το άτομο καταναλώσει μια τροφή στην οποία έχει ευαισθησία. Τα συμπτώματα εμφανίζονται αργά και σταδιακά, συνήθως αρκετές ώρες μετά από την κατανάλωση της τροφής, γι’ αυτό και συχνά η αντίδραση αυτή αποκαλείται «κρυφή αλλεργική αντίδραση».
Όπως μας εξηγεί ο κ. Παρασκευάς Παπαχρήστος, διατροφολόγος-διαιτολόγος, ένα πολύ καλό παράδειγμα είναι το γάλα: πολλοί πιστεύουν ότι έχουν αλλεργία στο γάλα, ενώ στην πραγματικότητα έχουν δυσανεξία στη λακτόζη. Η διαφορά έγκειται στο ότι στην τροφική αλλεργία ο αλλεργιογόνος παράγοντας είναι κυρίως η καζεΐνη αλλά και τα άλλα πρωτεϊνικά συστατικά του γάλακτος, ενώ αντίθετα, στη δυσανεξία στη λακτόζη ο οργανισμός δυσκολεύεται με την πέψη των σακχάρων του γάλακτος, της λακτόζης.
Πολλές φορές τα αίτια της δυσανεξίας είναι ένας συνδυασμός γενετικών και περιβαλλοντολογικών παραγόντων: η μόλυνση του περιβάλλοντος, των υπόγειων υδάτων, τα φαρμακευτικά λιπάσματα, η διαταραχή της φυσικής χλωρίδας του εντέρου, τα συντηρητικά, η έντονη επεξεργασία των τροφίμων, οι φαρμακολογικές επιδράσεις των τροφών (π.χ. είναι γνωστό πλέον ότι το τυρί, η σοκολάτα, το κόκκινο κρασί, μπορούν να προκαλέσουν επεισόδια ημικρανίας που οφείλονται στην περιεκτικότητά τους σε τυραμίνη, μιας φαρμακολογικά ενεργού ουσίας).
Τα αίτια είναι διαφορετικά για κάθε τροφή, π.χ. η δυσανεξία στα δημητριακά οφείλεται στη γλουτένη, ενώ στο γάλα στην έλλειψη του ενζύμου λακτάση. Τα συμπτώματα δυσανεξίας εξαρτώνται από την ποσότητα και το είδος της τροφής, τη φυσική και ψυχική κατάσταση και από το συνδυασμό των τροφών και την ώρα της ημέρας. Για παράδειγμα, πολλά άτομα που είναι δυσανεκτικά στο γάλα, δεν έχουν ενοχλήσεις όταν παίρνουν γάλα μαζί με δημητριακά, όπως κουάκερ, αλλά εκδηλώνουν φουσκώματα, διάρροιες, εμέτους και ζαλάδες όταν πίνουν γάλα με άδειο στομάχι.
Η δυσανεξία, συνήθως εμφανίζει πόνο στο στομάχι και στην κοιλιά, μετεωρισμό (φουσκώματα), δυσπεψία, διάρροιες, τάση για έμετο, πονοκέφαλο, μυϊκούς πόνους, χρόνια κόπωση, διανοητική «θολούρα» και ζάλη. Επίσης, όσο παράξενο και αν φαίνεται, τροφική δυσανεξία προκαλεί ακόμη και η όψη ή η όσφρηση ενός τροφίμου. Η περίπτωση αυτή περιγράφεται με τον όρο ψυχολογική δυσανεξία. Για παράδειγμα, μερικοί άνθρωποι στην όψη ή στην όσφρηση της φέτας εμφανίζουν συμπτώματα όπως τάση για έμετο, πονοκέφαλο κ.ά.
ΤΡΟΦΙΚΑ ΑΛΛΕΡΓΙΟΓΟΝΑ Τα συχνότερα τροφικά αλλεργιογόνα - κυρίως τροφικές πρωτεΐνες είναι: αυγό, γάλα, φιστίκι, ψάρια-θαλασσινά, σόγια, σιτηρά. Αλλεργία μπορεί να εμφανιστεί και σε άλλα τροφικά αλλεργιογόνα όπως: χοιρινό κρέας, βότανα, μυρωδικά, χρωστικές ουσίες, συντηρητικά, ακόμη και σε κάποια φρούτα.
Οι κακοί συνδυασμοί τροφών προκαλούν αλλεργίες; Κυκλοφορεί ευρέως η άποψη ότι κάποιοι συνδυασμοί τροφών προκαλούν αλλεργία όπως παραδείγματος χάριν το ψάρι με το τυρί. Όμως, πόσες φορές μέχρι τώρα έχετε φάει ψαρόσουπα αυγολέμονο και τυρί; Σύμφωνα με τους ειδικούς, η μείξη δύο τροφών σε καμία περίπτωση δεν προκαλεί αλλεργία αν δεν είμαστε ευαισθητοποιημένοι (αλλεργικοί) σε κάποια από αυτές τις τροφές. Ωστόσο, η αλλεργική αντίδραση σε κάποια τροφή μπορεί να έχει πολλές αιτίες: Είναι αλήθεια ότι τρώγοντας ένα συγκεκριμένο τρόφιμο (π.χ. κρέας) μπορεί να εμφανιστούν συμπτώματα φαρμακευτικής αλλεργίας λόγω κυρίως της συνεχόμενης χρήσης φαρμακευτικών ουσιών (αντιβιοτικών ορμονών) στην κτηνοτροφία ή φυτοφαρμάκων στις καλλιέργειες από τις οποίες σιτίζονται τα ζώα ή καταναλώνουμε εμείς. Επίσης, τα γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα μπορεί να προκαλέσουν αλλεργικές αντιδράσεις γιατί περιέχουν συγκαλυμμένα τροφικά αλλεργιογόνα, εξαιτίας των «ειδικών» συνθηκών ανάπτυξής τους.
Αντιμετώπιση των τροφικών αλλεργιών Αν υποφέρετε από κάποια τροφική αλλεργία, ο πιο αποτελεσματικός τρόπος να την καταπολεμήσετε είναι να αποκλείσετε τη συγκεκριμένη τροφή από τη δίαιτά σας. Για να είστε σίγουροι ότι η διατροφή σας παραμένει θρεπτικά επαρκής, καλό είναι να συμβουλευτείτε έναν επαγγελματία διαιτολόγο. Oι ήπιες αλλεργικές αντιδράσεις σε μία τροφή μπορεί να αντιμετωπιστούν με αντισταμινικά, αλλά οι πιο σοβαρές αντιδράσεις, που θέτουν σε κίνδυνο τη ζωή του ατόμου, πρέπει να αντιμετωπίζονται με αδρεναλίνη.
ΠΟΙΟΙ ΚΙΝΔΥΝΕΥΟΥΝ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟ
Τα άτομα, όμως, που κινδυνεύουν περισσότερο από αναφυλακτικές θανατηφόρες αντιδράσεις είναι οι έφηβοι και οι νεαροί ενήλικες με άσθμα, που έχουν αλλεργία σε θαλασσινά και ξηρούς καρπούς (φιστίκι, καρύδι, κ.λπ.). Αν εξετάσουμε αντίστροφα τις τροφικές αλλεργίες, ένα παιδί που εμφανίζει κάποια ευαισθησία σε τρόφιμα ενδέχεται μεγαλώνοντας να το ξεπεράσει. Συγκεκριμένα, το 85% των παιδιών που παρουσιάζουν αλλεργία στο γάλα, στο αβγό, στα σιτηρά ή στη σόγια ξεπερνούν το πρόβλημα μέχρι την ηλικία των 5 ετών. Αντίθετα, οι αλλεργίες στο ψάρι και τους ξηρούς καρπούς δεν φαίνεται να υποχωρούν με την ηλικία.
Της Γιούλης Ηλιοπούλου
επιστημονικός συνεργάτης: Παρασκευάς Παπαχρήστου, διαιτολόγος- διατροφολόγος
Από την έντυπη έκδοση του Υγεία Ευεξία
