Οι φοβίες, σύμφωνα με το διαγνωστικό και στατιστικό εγχειρίδιο των πνευματικών διαταραχών, χαρακτηρίζονται από αδικαιολόγητο, υπερβολικό και παράλογο φόβο, οι οποίες οδηγούν ένα άτομο στο να αποφεύγει συγκεκριμένες καταστάσεις ή όταν βρίσκεται αντιμέτωπος με αυτές να τις βιώνει με πολύ έντονο άγχος. Πρόκειται για μια μορφή αγχώδους διαταραχής που μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία. Οι φοβίες αποτελούν τη συνηθέστερη ψυχιατρική διαταραχή μεταξύ των γυναικών. Μεταξύ των ανδρών άνω των 25 ετών, οι φοβίες καταλαμβάνουν τη δεύτερη θέση μεταξύ των πιο συχνών ψυχιατρικών παθήσεων. Συνολικά υπολογίζεται ότι μέχρι 12% του πληθυσμού παρουσιάζουν τουλάχιστο μία φοβία.
Άλλο φόβος & άλλο φοβία
Ο όρος «φοβία» διαφοροποιείται από τη λέξη «φόβος». Ο φόβος έχει ένα άμεσο και υπαρκτό αντικείμενο. Π.χ. όταν βλέπουμε ένα σκύλο στο δρόμο και τρέχουμε μακριά, αυτό είναι «φόβος» (φόβος για πιθανές σωματικές βλάβες). Η «φοβία» δεν έχει ένα άμεσο και υπαρκτό αντικείμενο. Π.χ. Όταν κλείνει η πόρτα του ασανσέρ και αισθανόμαστε ότι δεν μπορούμε να αναπνεύσουμε ή έχουμε άλλης μορφής σωματική δυσλειτουργία, τότε μιλάμε για «φοβία». Ο κίνδυνος σε αυτήν την περίπτωση είναι ιδεατός και είναι μέσα μας: Αυτή είναι η «φοβία». Είναι ένας επίμονος φόβος που στον πάσχοντα μοιάζει χωρίς εξήγηση, τον γονατίζει κοινωνικά, δηλαδή πολλές φορές ο πάσχων αδυνατεί να εκτελεί και τις πιο απλές κοινωνικές του υποχρεώσεις! Ο φόβος αυτός είναι δυσανάλογος με το αντικείμενο ή την κατάσταση που τον προκαλεί.
Στις φοβίες αναγνωρίζουμε πολλές μορφές εκδήλωσης από τις οποίες οι πιο συχνές είναι οι εξής:
AΓOPAΦOBIA: είναι ο φόβος που έχει ο ασθενής για να παραμένει μόνος σε οποιοδήποτε χώρο ή κατάσταση από την οποία θα του ήταν δύσκολο να φύγει ή δεν θα μπορούσε να έχει βοήθεια εάν προέκυπτε η ανάγκη. Τα άτομα με αγοραφοβία μπορεί να αποφεύγουν να πηγαίνουν σε καταστήματα με πολύ κόσμο, σε πολυσύχναστους εμπορικούς δρόμους ή σε γεφύρια. Μερικοί ασθενείς με αγοραφοβία υποφέρουν τόσο πολύ που είναι δυνατόν να μη θέλουν να βγαίνουν από το σπίτι τους. Όταν βγαίνουν, το κάνουν με μεγάλη δυσκολία ή όταν συνοδεύονται από ένα μέλος της οικογένειας τους ή ένα φίλο τους. Το 67% των ασθενών που πάσχουν από αγοραφοβία είναι γυναίκες. Η διαταραχή μπορεί να αρχίσει απότομα ή να εγκατασταθεί σταδιακά. Τα συμπτώματα αρχίζουν συνήθως κατά το τέλος της εφηβείας και μεταξύ 30 έως 40 ετών.
KOINΩNIKH ΦOBIA: είναι ο υπερβολικός φόβος για λεπτομερή εξέταση και αρνητική εκτίμηση σε κοινωνικές καταστάσεις. Το άτομο με κοινωνική φοβία έχει υπερβολικό φόβο ότι μπορεί να παρακολουθείται ή να εξευτελιστεί, όταν κάνει κάτι ενώπιον άλλων. Είναι δυνατόν να βιώνει τη φοβία αυτή όταν κάνει πράγματα απλά, όπως για παράδειγμα να υπογράφει μια επιταγή ή όταν τρώει ένα φαγητό.Η πιο κοινή μορφή κοινωνικής φοβίας, είναι ο φόβος ομιλίας σε δημόσιο χώρο. Πολλοί ασθενείς παρουσιάζουν μια γενικευμένη μορφή κοινωνικής φοβίας με φόβο και αποφυγή διαπροσωπικών σχέσεων. Το γεγονός αυτό τους εμποδίζει από το να πηγαίνουν στη δουλειά τους, στο σχολείο ή να έχουν κοινωνικές σχέσεις. Οι κοινωνικές φοβίες αναπτύσσονται συνήθως μετά την εφηβεία. Επηρεάζουν το 13% του πληθυσμού. Χωρίς θεραπεία διαρκούν για όλη τη ζωή.
ΕΙΔΙΚΕΣ ΦΟΒΙΕΣ: χαρακτηρίζονται από υπερβολικό, παράλογο φόβο για ορισμένα αντικείμενα ή καταστάσεις. Η πιο συνηθισμένη μορφή ειδικής φοβίας, είναι η φοβία για τα ζώα (σκύλοι φίδια, έντομα, ποντίκια). Άλλες μορφές ειδικής φοβίας είναι η κλειστοφοβία (ο φόβος για κλειστούς χώρους), την συναντούμε πολύ συχνά μαζί ή και ανεξάρτητα της αγοραφοβίας και η ακροφοβία (φόβος του ασθενούς να βρίσκεται σε ψηλά σημεία).
Οι λόγοι για τους οποίους αναπτύσσονται οι φοβίες δεν έχουν ακόμη διευκρινιστεί. Η έναρξη μιας φοβίας μπορεί να σχετιστεί με ένα τραυματικό γεγονόΣ. Συχνά όμως δεν υπάρχει ένας τέτοιος συσχετισμός ή εάν υπάρχει μπορεί να μην γίνεται αντιληπτός.
Κύρια Συμπτώματα
Tα φοβικά επεισόδια μπορεί να συνοδεύονται από σωματικά συμπτώματα όπως:
• ταχυπαλμία, εφίδρωση, ζαλάδες, μουδιάσματα.
• αίσθηση μίας ενδεχόμενης λιποθυμίας συχνά είναι πολύ έντονη.
• ακραία, υπερβολικά μέτρα για την αποφυγή αντιμετώπισης της κατάστασης ή του αντικειμένου που προκαλεί τη φοβία.
Τα συμπτώματα αυτά δημιουργούν έντονες ανασφάλειες οι οποίες τροφοδοτούν έναν φαύλο κύκλο στον οποίο η φοβία και ο φόβος της φοβίας αλληλοενισχύονται.
Η πτήση με το αεροπλάνο, η είσοδος σε ένα ασανσέρ ή σε μία στοά.
Αυτή η κατηγορία φοβιών προκαλείται από ειδικές καταστάσεις όπως οι κλειστοί και συνωστισμένοι χώροι (κλειστοφοβία), η οδήγηση (αμαξοφοβία) ή η πτήση. Αυτές οι φοβίες συνδέονται με το φόβο της απώλειας του ελέγχου, του προσωπικού ή των άλλων. Για παράδειγμα, στην περίπτωση του αεροπλάνου, πρέπει να εμπιστευτείς άλλους (τον πιλότο) και ένα μέσο του οποίου δεν γνωρίζεις καλά τη λειτουργία. Αν, αντιθέτως, έχεις τη φοβία της οδήγησης, τότε επικρατεί ο φόβος του να χάσεις τον έλεγχο του αυτοκινήτου και να προκαλέσεις ένα ατύχημα. Ο φόβος των κλειστών χώρων (ασανσέρ, τούνελ, στοές) συνδέεται με την αδυναμία διαφυγής και του να είσαι εγκλωβισμένος σ’ έναν περιορισμένο χώρο.
Ζώα και έντομα
Οι φοβίες που ανήκουν σε αυτή την κατηγορία έχουν ονόματα όπως: κυνοφοβία, αιλουροφοβία, ορνιθοφοβία, αραχνοφοβία, εντομοφοβία, μελισσοφοβία. Εμφανίζονται γενικά γύρω στην ηλικία των 7 ετών, ιδίως στα παιδιά που είναι ήδη αγχώδη ή φοβισμένα και προκαλούνται συχνά από ένα πολύ μικρό τραύμα, όπως το να βρεθεί κανείς μπροστά σε ένα απειλητικό σκύλο ή γάτα ή σ΄ ένα έντομο ξαφνικά.
Αίμα, ενέσεις και τραυματισμοί
Αυτή είναι η φοβία που προκαλείται από τη θέα του αίματος ή ενός τραύματος ή από το γεγονός ότι πρέπει να υποστεί μια ένεση ή άλλες ιατρικές επεμβάσεις, όπως μία αιμοληψία ή μια αναισθησία στον οδοντίατρο. Σε ορισμένους αυτό το είδος της φοβίας μπορεί να εμφανιστεί στη θέα μιας ταινίας με βίαιες ή αιμοβόρες σκηνές. Διαφορετικά από όλες τις άλλες, αυτή η φοβία έχει μια ιδιαιτερότητα: έχει διαφορετική σωματική ανταπόκριση. Η φοβία του αίματος και των τραυμάτων μετά από μια προσωρινή αύξηση της καρδιακής συχνότητας και των τιμών της αρτηριακής πίεσης παρακινεί μία κρίση στο επίπεδο της κυκλοφορίας του αίματος που προκαλεί την επιβράδυνση του ρυθμού της καρδιάς και την πτώση της πίεσης μέχρι τη λιποθυμία στο 70-80% των περιπτώσεων.
Καταιγίδες, σκοτάδι και ύψος
Οι φοβίες που ενεργοποιούνται από στοιχεία της φύσης είναι η βροντοφοβία (φοβία για τις καταιγίδες), η κεραυνοφοβία, η ακροφοβία (φοβία για τα ύψη), η σκοτοφοβία (φοβία για το σκοτάδι), η υδροφοβία (φοβία για το νερό). Αυτή είναι μια φοβία αρκετά περιοριστική: πράγματι όποιος υποφέρει από αυτή αναστατώνεται πολύ κάθε φορά που πρέπει να αντιμετωπίσει ένα συγκεκριμένο φυσικό συμβάν. Αν, για παράδειγμα, πρόκειται να ξεσπάσει μια καταιγίδα ή μειώνεται το φως ξαφνικά, το άτομο αισθάνεται αγωνία και φόβο και θα ήθελε να δραπετεύσει (αν και δεν νιώθει σιγουριά σε κανένα σημείο) και έχει πάντα ανάγκη από ένα άτομο αναφοράς, το οποίο το προστατεύει.
Υπάρχει στο DNA μας;
Πολλοί ειδικοί υποστηρίζουν πως η προδιάθεση στη φοβία είναι παρούσα στον άνθρωπο, ιδίως στο συναισθηματικό εγκέφαλο, έτοιμη να ενεργοποιηθεί άμεσα ακόμη και με μετριοπαθείς εκθέσεις στο ερέθισμα, ιδίως σε εκείνα τα άτομα που λόγω γενετικών κινήτρων ή παλαιότερων εμπειριών είναι πιο ευαίσθητα. Οι εξελικτικές φοβίες, εκείνες δηλαδή που δημιουργούνται στα παιδιά, σύμφωνα με τους ειδικούς μπορεί να εξαρτώνται από μια διαδικασία εξομοίωσης. Το παιδί, για παράδειγμα, έχει έναν γονιό που υποφέρει από την ίδια φοβία και άθελά του τη μεταδίδει στο παιδί ή το παιδί φυσιολογικά τη μιμείται. Σε αυτή την περίπτωση πρόκειται για μια φοβία που μεταφέρεται από τη φιγούρα της μητέρας ή του πατέρα ή ενός άλλου συγγενή.
Τι μπορούμε να κάνουμε... για να αντιμετωπίσουμε τις φοβίες μας;
Αν και ορισμένα είδη φοβιών είναι πολύ διαδεδομένα, ένα φοβικό άτομο σπάνια φτάνει στον ειδικό, αφού δεν ομολογεί ποτέ το φόβο του, αποφεύγοντας το αντικείμενο ή την κατάσταση που τον τρομοκρατεί. Είναι μια στρατηγική δυσλειτουργική, γιατί τελικά συσσωρεύει μεγαλύτερο άγχος. Ορισμένοι υποστηρίζουν ότι όποιος φοβάται τα ερπετά, πρέπει να εισβάλλει στη φωλιά τους, αφού το σοκ εξουδετερώνει το φόβο. Οι ειδικοί διαφωνούν, ισχυριζόμενοι ότι μια τέτοια επιθετική στάση είναι λανθασμένη και ανώφελη. Η πλειοψηφία των φοβικών γνωρίζουν ότι δε διατρέχουν κανέναν κίνδυνο, άσχετα αν δεν μπορούν να απαλλαγούν από το άγχος που τους πνίγει όταν βιώνουν μια τέτοια κατάσταση.
Τα ανθοïάματα Μπαχ
Πολλά από τα ανθοϊάματα Μπαχ (38 συνολικά) χορηγούνται για την αντιμετώπιση διάφορων ειδών φοβίας. Για παράδειγμα:
·Συγκεκριμένες φοβίες: Αν πρέπει να αντιμετωπίσετε ένα γνωστό, συγκεκριμένο φόβο, χρησιμοποιήστε mimulus.
·Διάφορες αιτίες: Αν, για παράδειγμα, φοβάστε τα αεροπλάνα, αλλά δεν ξέρετε τι είναι αυτό που σας προκαλεί φόβο (το ύψος, η στενότητα χώρου, η συνύπαρξη τόσων ανθρώπων ή όλα αυτά μαζί), μπορείτε να δοκιμάσετε το aspen, που χορηγείται σε περιπτώσεις όπου η αιτία του φόβου δεν είναι σαφής.
·Τραυματικό σοκ: Αν γνωρίζετε ότι μια φοβία που σας ταλαιπωρεί αναπτύχθηκε ύστερα από ένα τραυματικό γεγονός, χρησιμοποιήστε star of Bethlehem.
·O τρόμος: Σε περίπτωση που η «αντιπαράθεση» με το αντικείμενο της φοβίας σας (αράχνες, ύψη κλπ.) ξεπερνά την απλή ανησυχία και σας προκαλεί πραγματικό τρόμο, τότε πρέπει να χρησιμοποιήσετε rock rose.
·Oι κρίσεις πανικού: Αν η ένταση με την οποία εκδηλώνεται η φοβία σας είναι τόσο μεγάλη που σας προκαλεί κρίσεις πανικού, χρησιμοποιήστε cherry plum.
·Άμεση βοήθεια: Το Rescue remedy, ένας συνδυασμός ανθοϊαμάτων, είναι ιδιαίτερα δημοφιλές και διαδεδομένο, καθώς χορηγείται σε επείγουσες καταστάσεις (αν, για παράδειγμα, κλειστείτε στο ασανσέρ, στο οποίο μπαίνετε ούτως ή άλλως με δυσκολία).
Εναλλακτικές θεραπείες
Από την πλευρά της ομοιοπαθητικής ιατρικής, οι φοβίες διερευνώνται σ’ όλες τις πτυχές τους και πάντα μέσα στο ολιστικό πλαίσιο θεώρησης. Όταν ο ομοιοπαθητικός ζητήσει το ιστορικό σας, θα σας ρωτήσει αν πάσχετε από κάποιες φοβίες, ακόμη κι αν ο λόγος που τον επισκέπτεστε δεν είναι αυτός. Είναι απαραίτητο για το γιατρό να διευκρινίσει πλήρως τη φύση της διαταραχής και τα συμπτώματα της, καθώς και την ιστορία της. Ενώ δηλαδή η αλλοπαθητική αρκείται στην διάγνωση π.χ. της αγοραφοβίας και δίνει την στερεότυπη φαρμακευτική αγωγή της, η ομοιοπαθητική ενδιαφέρεται για όλες τις λεπτομέρειες της διαταραχής, αφού αυτές έχουν ιδιαίτερη χρησιμότητα για την εκλογή του ομοίου φαρμάκου, αυτού που μπορεί να αποκαταστήσει γρήγορα, ήπια και πλήρως την υγεία.Τις περισσότερες φορές το φάρμακο που βοηθά στην αντιμετώπιση μιας φοβίας είναι η ιδιοσυγκρασία κάθε ασθενούς.
