Το να είναι κάποιος γονέας δεν είναι εύκολη υπόθεση στη σημερινή κοινωνία που είναι ιδιαίτερα απαιτητική και πρέπει διαρκώς να προσαρμόζεται στα νέα δεδομένα. Η ανατροφή ενός παιδιού συχνά ξεκινάει πριν τη σύλληψή του, όταν εξετάζονται οι σκοποί που εξυπηρετεί η ύπαρξή του. ένα παιδί γεννιέται:
-ως επιβεβαίωση της θηλυκότητας της γυναίκας;
-ως υποκατάστατο μιας άδειας/ κενής ζωής;
-γιατί γίνεται ο λόγος να έρθουν πιο κοντά ή να απομακρυνθούν οι δύο σύντροφοι;
-για να γίνει εκείνο ό,τι δεν μπόρεσαν να γίνουν οι γονείς του;
-για να ικανοποιήσει το ναρκισσισμό του γονέα (ένα παιδί είναι η συνέχειά του) και να τον ολοκληρώσει;
-γιατί χάρη σε αυτό αποκαθίσταται κοινωνικά το ζευγάρι;
- για να μπορέσει ο γονέας μέσω αυτού να επιδιορθώσει τη δική του παιδική ηλικία;
Όταν απαντήσει ο γονέας στα παραπάνω ερωτήματα με ειλικρίνεια (τα οποία είναι συνήθως ασυνείδητα), ίσως μπορέσει να αναγνωρίσει το λόγο που συμπεριφέρεται με ένα συγκεκριμένο τρόπο στο παιδί του και να καταλάβει την προέλευση των προσδοκιών του από αυτό. Δεν εξαρτάται από το παιδί η ευτυχία ή η δυστυχία του γονέα, αλλά από αυτό που το παιδί αντιπροσωπεύει για εκείνον.
Κανείς δε γίνεται γονέας βάσει ενστίκτου …
Όταν ένα παιδί αγαπιέται και έχει θέση στην οικογένεια, δύσκολα θα καταφύγει σε ακραίες συμπεριφορές. Ο ρόλος του γονέα- ειδικά στα πρώτα χρόνια της ζωής του παιδιού- είναι πολύ σημαντικός. Σε αντίθεση με διάφορες απόψεις που κατά καιρούς επικρατούν, δε γίνεται κανείς γονέας ενστικτωδώς (αν ήταν έτσι, ορισμένοι δεν θα αναπαρήγαγαν το δυσλειτουργικό τρόπο με τον οποίο τους μεγάλωσαν οι δικοί τους γονείς). Σίγουρα το ένστικτο βοηθάει, αλλά τα προβλήματα δε λύνονται με ένα μαγικό ραβδί. Χρειάζεται ενσυνείδητη προσπάθεια, συνεχή δουλειά με τον εαυτό τους και επαγρύπνηση.
Τι γίνεται όμως όταν ένα παιδί παρουσιάσει δυσκολίες; Πώς μπορεί να ξέρει ο γονέας αν μία συμπεριφορά σχετίζεται με ένα αναπτυξιακό στάδιο ή πρόκειται για κάτι πιο σοβαρό; Στην πραγματικότητα η παθολογική συμπεριφορά δεν διαφέρει φαινομενικά από τη «φυσιολογική». Αυτό που ουσιαστικά παίζει ρόλο είναι κάποια ή ο συνδυασμός κάποιων από τα ακόλουθα:
ο βαθμός στον οποίο εμφανίζεται η συμπεριφορά
η ένταση με την οποία συναντάται η συνέχιση και διατήρησή της
(α)κατάλληλες, α(να)ποτελεσματικές στρατηγικές συμπεριφοράς
λανθασμένη μάθηση
ιδιοσυγκρασία γονέων (επίπεδο ανεκτικότητας)
συγκεκριμένη κοινωνία, εποχή, αλλά και διαμορφωμένο κοινωνικό πλαίσιο
αριθμός συμπτωμάτων προβληματικής συμπεριφοράς που συνυπάρχουν στο ίδιο παιδί
αν η συμπεριφορά γίνει αυτοεκπληρούμενη προφητεία (δηλαδή αν ο γονέας ενισχύει τις συμπεριφορές που νομίζει ότι βλέπει στο παιδί του με αποτέλεσμα αυτό να τις υιοθετεί)
σχέση και αλληλεπίδραση γονέα- παιδιού (το παιδί δεν είναι έρμαιο των επιδράσεων των γονιών του, αλλά και εκείνο με τη σειρά του επιδρά στη συμπεριφορά τους και τη διαμορφώνει).
Το παιδί είναι αποτέλεσμα και των λαθών/ ατελειών του γονέα.
Πολλές φορές ο γονέας νιώθει ότι τα προβλήματα του παιδιού αντανακλούν πάνω του. Όταν όμως ο ίδιος κάνει δουλειά με τον εαυτό του, καταλαβαίνει ότι οποιαδήποτε δυσκολία αφορά σε δυσκολία αλληλεπίδρασης μεταξύ εκείνου και του παιδιού. Το χρέος του είναι να παράσχει πρώτα μια ασφαλή βάση για το παιδί του και σταδιακά να το ωθήσει στην αυτονομία. Ο δρόμος προς την ανεξαρτησία περνάει αρχικά μέσα από την εξάρτηση. Αυτή εξάλλου είναι η ανταμοιβή του γονέα: να εξοπλίσει το παιδί του με κατάλληλα εφόδια ώστε να αντιμετωπίσει τα εμπόδια της ζωής. Όταν ο γονέας αποδέχεται και σέβεται τον εαυτό του και τον διορθώνει εκεί που χρειάζεται, γίνεται αυτόματα ένα υγιές πρότυπο για το παιδί μέσω του οποίου θα μπορέσει να καλλιεργήσει την αυτοπεποίθηση και τον αυτοσεβασμό του.
Αντιγόνη Κεμερλίογλου,
Παιδοψυχολόγος
