Έχει δύσκολο όνομα, άγνωστη προέλευση, ποικιλία στη εμφάνιση και τη βαρύτητα, αλλά και ασαφή σχέση με τη γονιμότητα.
Ένα πέπλο μυστηρίου καλύπτει τη γυναικολογική πάθηση που λέγεται ‘ενδομητρίωση’. Έχει δύσκολο όνομα, άγνωστη προέλευση, ποικιλία στη εμφάνιση και τη βαρύτητα, αλλά και ασαφή σχέση με τη γονιμότητα.
Τυπικά, η ενδομητρίωση προκαλεί επώδυνες εστίες στο εσωτερικό της κοιλιάς, αλλά και κύστεις στις ωοθήκες. Αν και κανείς δε μπορεί να πει με σιγουριά πόσο συχνή είναι, φαίνεται ότι δεν είναι καθόλου σπάνια. Στις γυναίκες που έχουν δυσκολία να μείνουν έγκυες, υπολογίζεται ότι 1 στις 10 θα έχει ενδομητρίωση.
Γενικά, η ενδομητρίωση είναι μια ύπουλη γυναικολογική πάθηση, αφού εγκαθίσταται με αργούς ρυθμούς, πολλές φορές απαιτεί διάστημα πολλών ετών. Προκειμένου να αξιολογήσετε αν μπορεί να έχετε ενδομητρίωση, συλλογιστείτε τα παρακάτω:
ΤΑ ΣΥΜΠΤΏΜΑΤΑ
Τα πλέον κλασικά συμπτώματα που προκαλεί η ενδομητρίωση είναι δύο: πόνος στην κοιλιά κατά τη διάρκεια της περιόδου και πόνος κατά τη σεξουαλική επαφή. Ο πόνος στην κοιλιά από ενδομητρίωση εμφανίζει διακριτές διαφορές από τους κλασικούς πόνους περιόδου, αφού παρουσιάζεται αρκετές ημέρες πριν την περίοδο και χαρακτηριστικά ελαττώνεται όταν αυτή «έρθει». Τέτοιος πόνος δεν υπήρχε ανέκαθεν, αλλά εμφανίστηκε ή χειροτέρεψε τους τελευταίους μήνες ή και χρόνια. Ο πόνος κατά τη σεξουαλική επαφή είναι και αυτός σχετικά πρόσφατος σε διάρκεια, ενώ εντοπίζεται βαθιά στην κοιλιά - σε αντίθεση με την πιο επιφανειακή ενόχληση που ορισμένες γυναίκες νοιώθουν κατά τη φάση της διείσδυσης.
ΓΟΝΙΜΟΤΗΤΑ
Αν έχετε ήδη ένα ή περισσότερα παιδιά, το πιο πιθανό είναι ότι δεν έχετε ενδομητρίωση. Ακόμα και αν έχετε, κατά πάσα πιθανότητα θα είναι ελαφριάς μορφής και δεν είναι βέβαιο ότι χρειάζεστε κάποιου είδους θεραπεία. Αν πάλι, προσπαθείτε ανεπιτυχώς να μείνετε έγκυος, έχετε παραπάνω πιθανότητα από άλλες γυναίκες να έχετε ενδομητρίωση. Η πιθανότητα αυξάνεται ακόμα παραπάνω, αν τα βασικά τεστ γονιμότητας δεν έχουν δείξει κάποιο άλλον εμφανή λόγο που να δικαιολογεί τη δυσκολία εγκυμοσύνης.
ΗΛΙΚΙΑ
Αν είστε κάτω των 18 ετών, είναι απίθανο να έχετε ενδομητρίωση ακόμα κι αν έχετε συμπτώματα που παραπέμπουν σε αυτή. Η ενδομητρίωση απαιτεί αρκετά χρόνια προκειμένου να εγκατασταθεί. Βέβαια, αν τα συμπτώματα είναι αρκετά έντονα και σας ανησυχούν, καλύτερα είναι να αναζητήσετε ιατρική συμβουλή. Αν είστε άνω των 40 ετών, είναι απίθανο να υποφέρετε από σημαντικού βαθμού ενδομητρίωση - που να απαιτεί ιατρική διερεύνηση και θεραπεία. Αν συνέβαιμε κάτι τέτοιο θα είχατε αναζητήσει ιατρική βοήθεια λόγω συμπτωμάτων ή για λόγους γονιμότητας αρκετά πριν τα 40 σας. Αν είστε στην εμμηνόπαυση, είναι απίθανο να έχετε ενεργό ενδομητρίωση. Αυτό ισχύει γιατί η απουσία περιόδου προστατεύει απένατι στη ανάπτυξη ενδομητρίωσης. Γενικά, η ενδομητρίωση είναι συχνότερη στις γυναίκες 20-40 ετών.
Πώς προκαλείται;
Αν και ακόμα δεν είμαστε βέβαιοι γιατί κάποιες γυναίκες αναπτύσσουν ενδομητρίωση ενώ άλλες όχι, γνωρίζουμε ότι η παρουσία έμμηνης ρύσης είναι σημαντικός παράγοντας για την ανάπτυξή της. Γυναίκες σε πολύ μικρή ηλικία, σε κατάσταση εγκυμοσύνης αλλά και μετά την εμμηνόπαυση είναι απίθανο να έχουν ενδομητρίωση. Ένας κλασικός μηχανισμός που μπορεί να προκαλεί ενδομητρίωση είναι η παλινδρόμηση μιας ποσότητας αίματος και κυττάρων από τη μήτρα, διαμέσου των σαλπίγγων, στο εσωτερικό της κοιλιάς της γυναίκας, κάθε φορά που αυτή έχει περίοδο. Τα κύτταρα αυτά μπορεί να εμφυτευτούν στο εσωτερικό της κοιλιάς και να εξελιχθούν σε εστίες ενδομητρίωσης. Οι εστίες αυτές αναζωπυρώνονται με κάθε περίοδο, ενώ ειδικά οι εστίες στις ωοθήκες μπορούν να εξελιχτούν σε κύστεις (οι λεγόμενες σοκολατοειδείς κύστεις). Βέβαια, αν και η παλινδρόμηση αυτή συμβαίνει στις περισσότερες γυναίκες, μόνο ορισμένες από αυτές θα αναπτύξουν ενδομητρίωση. Συνεπώς, χρειάζεται να συνυπάρχουν και άλλοι -άγνωστοι μέχρι στιγμής- παράγοντες που διευκολύνουν την εμφύτευση των κυττάρων και την προοδευτική ανάπτυξη ενδομητρίωσης. Είναι σχεδόν βέβαιο ότι το τοπικό χημικό περιβάλλον στην περιοχή της κοιλιάς και τα επιμέρους συστατικά του είναι από τους πλέον σημαντικούς παράγοντες την πιθανότητα ανάπτυξης ενδομητρίωσης.
Τα ορμονικά φάρμακα
δίνονται για περίπου 3-6 μήνες χωρίς διακοπή με σκοπό την παροδική κατάργηση της περιόδου. Τελευταία, γνωρίζουμε ότι τα φάρμακα αυτά βελτιώνουν το τοπικό χημικό περιβάλλον στην περιοχή των γεννητικών οργάνων. Βέβαια η φαρμακευτική θεραπεία αν και αποτελεσματική δεν είναι κατάλληλη για τις γυναίκες που ενεργά προσπαθούν για εγκυμοσύνη, αφού καταργούν την περίοδο και συνεπώς την ωορρηξία.
Η χειρουργική επέμβαση
περιλαμβάνει την αφαίρεση ή την καταστροφή όλων των εμφανών εστιών και κύστεων ενδομητρίωσης. Γίνεται με λαπαροσκοπική μέθοδο - με μικρές οπές στο δέρμα της κοιλιάς - εξασφαλίζοντας γοργή ανάρρωση, ελάχιστο πόνο και ελάχιστη πιθανότητα μετεγχειρητικών συμφύσεων. Επίσης, κατά τη διάρκεια της επέμβασης ελέγχεται η ακεραιότητα των γεννητικών οργάνων πχ. σαλπίγγων και ωοθηκών, παρέχοντας σημαντικές προγνωστικές πληροφορίες για τη μελλοντική γονιμότητα. Ένα σημαντικό πλεονέκτημα της χειρουγικής θεραπείας είναι ότι επιτρέπει στη γυναίκα να προσπαθήσει άμεσα για εγκυμοσύνη, αφού δεν παρεμβαίνει σε ορμονικούς μηχανισμούς.
Θα μπορέσω να μείνω έγκυος;
Πάνω από τις μισές γυναίκες με ενδομητρίωση θα μείνουν έγκυες χωρίς δυσκολία. Προκειμένου να αξιολογήσετε αν η ενδομητρίωσή σας ενδέχεται να ελαττώνει τη γονιμότητά σας, συλλογιστείτε τα παρακάτω: Έκταση & βαρύτητα της ενδομητρίωσης Όσο πιο εκτεταμένη είναι η ενδομητρίωση, τόσο πιο πιθανό είναι να έχετε πρόβλημα γονιμότητας. Επίσης, έχει σημασία πού ακριβώς μέσα στην κοιλιά έχουν εγκατασταθεί οι εστίες της ενδομητρίωσης. Για παράδειγμα, η πιθανότητα υπογονιμότητας είναι μεγαλύτερη αν η ενδομητρίωση έχει επηρεάσει τις σάλπιγγές σας. Αυτό είναι λογικό αφού στις σάλπιγγες συναντιέται το ωάριο με το σπερματοζωάριο με σκοπό τη γονιμοποίηση. Από την άλλη μεριά, νεότερα επιστημονικά δεδομένα έχουν δείξει ότι ακόμα και μικρές, απομακρυσμένες εστίες -μακριά από τις σάλπιγγες και ωοθήκες- μπορούν να επηρεάσουν αρνητικά τη γονιμότητα. Συνοδοί παράγοντες υπογονιμότητας Αν υπάρχουν άλλοι γνωστοί παράγοντες που μπορεί να προκαλούν δυσκολία στην επίτευξη εγκυμοσύνης πχ. αδύναμο σπέρμα ή έλλειψη ωορρηξίας, τότε είναι βασικό να μην αποδώσετε το πρόβλημα γονιμότητας στην ενδομητρίωση και μόνο. Με αυτό το σκεπτικό, αν θεραπεύσετε την ενδομητρίωση, δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι θα βελτιώσετε ουσιαστικά τις πιθανότητες για εγκυμοσύνη. Σε τέτοιες περιπτώσεις, καλό είναι να σκεφτείτε κάποια μέθοδο υποβοηθούμενης αναπαραγωγής πχ. σπερματέγχυση ή εξωσωματική γονιμοποίηση. Αν έχετε ήδη αποφασίσει να προχωρήσετε σε εξωσωματική γονιμοποίηση, είναι σημαντικό να ελέγξετε, αν έχετε κύστεις ενδομητρίωσης στις ωοθήκες ή φραγμένες σάλπιγγες.
Του Μαντούδη Ευριπίδη, μαιευτήρα – γυναικολόγου
Από την έντυπη έκδοση του Υγεία Ευεξία
